Scholen en leraren moeten kantelen: ‘Waarom doen we het zoals we doen?

10 juni 2016

Bij schooldirecteur Anja is er een last van de schouders gevallen. Ze heeft frisse ideeën over onderwijs en anders organiseren. Het kind en het leren staan centraal. Maar ze blijft in elke situatie nadenken. Waarom doen we het zoals we het doen? Het is gelukt om haar team in dat onderzoek mee te krijgen en nu komen er zelfs nieuwe krachten bovendrijven. Een blog van Adrie Groot, bestuursvoorzitter bij stichting Flore.

‘Ik ben toch zo blij dat ze uiteindelijk voor onze school heeft gekozen. Ze is gewoon goed, creatief, heeft lef en kan ook professioneel mijn andere teamleden mee krijgen.’

Als zich een goede LIO-er - leraar in opleiding – aandient, die ook precies in deze nieuwe ontwikkeling past, is het voor schooldirecteur Anja fijn om te horen dat deze graag aan de school verbonden wil blijven. Want andere - soms zich meer op vernieuwing profilerende - scholen trekken.

Bij mijn wekelijkse bezoeken aan scholen merk ik de verandering, de kanteling die op dit moment in het basisonderwijs plaatsvindt. Ik vergelijk het met de Renaissance, na de duistere ‘Middeleeuwen’. En ik zeg erbij: het valt niet mee om dat te herkennen als je er midden in zit.

Jan Rotmans - één van de Nederlandse godfathers van de kanteling - omschrijft het treffend in zijn boek ‘Verandering van tijdperk’. Kantelen betekent radicaal anders doen, anders denken, handelen en organiseren. Niet minder slecht, maar goed; niet minder vuil, maar schoon; niet efficiënter maar menselijk; niet grootschalig, maar kleinschalig; niet onnatuurlijk maar natuurlijk.

Kantelen kan op systeemniveau, organisatorisch niveau en persoonlijk niveau en die gebieden zijn uiteraard met elkaar verweven. Overal in het land, op vele scholen, zie ik iets terug van deze bewustwording in de keuze die wordt gemaakt en het handelen dat eruit voortvloeit. Leerkrachten pakken weer de regie en er ontstaan prachtige dingen. Meer speels leren en niet alleen bij kleuters. Lezen op basis van leesrijpheid en niet omdat je nu toevallig in groep 3 zit. Tussentijds meedoen met activiteiten van kinderen in andere leerjaren. Meerdere leerkrachten met grote groepen, met ondersteuning van een onderwijsassistent. Instructie geven en vervolgens de verantwoordelijkheid aan de kinderen overlaten of ze luisteren, of rustig zelf verder aan het werk gaan.

Als bestuurder geniet ik. Maar niet alleen ik. Ik zie ook de kinderen zelf genieten, met meer energie aan de slag, ontdekken/ondernemen. Ik zie leerkrachten nieuwe uitdagingen aangaan die henzelf soms verbazen. Ik zie teams met veel meer vertrouwen het professionele gesprek aangaan met de inspectie. Een duidelijk verhaal presenteren van wat goed gaat én wat beter kan. En vervolgens al laten zien wat daarmee gedaan is of wordt. Ik zie ouders meer betrokken raken, geen 10-minutengesprekken leerkracht-ouders, maar kindgesprekken waarbij het kind meepraat en de eigen ontwikkeling presenteert.

Ik zie echter ook scholen die de boot dreigen te missen. Vasthouden aan hoe het altijd is gedaan. Geen oog voor veranderingen in de samenleving – de vragen van de kinderen en de consequenties daarvan niet zien. Plichtmatigheid, standaarden en gewoontes voeren in organisatie en overleg steeds vaker de boventoon. Er is geen zicht op een ander perspectief.  Ouders en kinderen rijden intussen soms twee scholen voorbij, omdat de derde het meest aanspreekt. Maar ook stagiaires, studenten en gediplomeerde leerkrachten maken andere afwegingen.

Als scholen, leerkrachten zich niet bewust worden van de veranderingen die nu plaatsvinden - die vragen om een herijking en bezinning- dan komt het voortbestaan in gevaar. Ouders, kinderen en enthousiaste leerkrachten zullen deze scholen mijden en zo dreigen deze scholen de V&D-locaties van het onderwijs te worden.

Adrie Groot is voorzitter van het College van Bestuur van stichting Flore.

Tegenlicht-uitzending met Jan Rotmans, achter deze link