'Ruimte geven is vooral creëren van ruimte in hoofden en leeromgeving'

1 oktober 2012

Op het Connect College in Echt gaan veel dingen goed. Maar dat gaat niet vanzelf, beseft schoolleider Jan Fasen. Hij schreef het verhaal in de Kanamori-krant ('De speelruimte die de schoolleider creëert') en deelt complimenten uit na de eerste schoolmaand. 'Ruimte geven aan leraren betekent vooral creëren van ruimte in hoofden en leeromgeving, waardoor het onderwijs dat de leraren individueel én gezamenlijk als het beste onderwijs zien volop kans krijgt.'

We zijn nu een maand aan de gang in het nieuwe schooljaar. De werkzaamheden om de asbest op te ruimen verlopen volgens schema. Het ziet er naar uit dat we de gestelde saneringstermijn van vijf maanden gaan halen. Toch begint na zo’n eerste maand de overlast voor onze leraren voelbaar te worden. Het vele pendelen tussen locaties en lokalen, het missen van het eigen vertrouwde lokaal, het niet altijd direct beschikbaar hebben van benodigde materialen, het lesgeven in grote ruimten aan grote groepen leerlingen. Het wordt zo nu en dan lastig om begrip te blijven opbrengen voor de situatie.
Ook voor de leerlingen blijft het aanpassen. De drukte op de gangen, omdat drie doorgangen en de aula nog niet beschikbaar zijn. Het sporten in de buitenlucht nu het weer steeds vaker natte en winderige trekjes begint te krijgen. Daarentegen geven de leerlingen op de Driepas aan het prima naar hun zin te hebben. Zij koesteren hun eigen plek in alle rust. Wel missen ze soms hun vriendjes en vriendinnetjes die hun pauze gewoon op de hoofdlocatie kunnen houden. Al met al petje af voor al onze leerlingen!
Voor onze leraren past hier evenzeer een groot compliment! Met een enorme betrokkenheid en teamspirit staan ze er iedere dag weer. In alles behalve ideale omstandigheden weten ze de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden. Ze verzetten bergen werk om het onderwijs voor onze leerlingen zo ‘normaal’ en geruisloos mogelijk te laten verlopen. Daarin nadrukkelijk ondersteund door ons onderwijs ondersteunend personeel

Leraren gaan dagelijks met elkaar om tafel om samen lessen voor te bereiden. Iets wat ze zelf als positief punt benoemen. Het intensiever overleggen, samenwerken en delen met elkaar. In elkaars keuken kijken. Er komen soms dingen boven water die anders niet boven water zouden zijn gekomen. Ook geven leraren aan dat ‘reflecteren op wat je doet’ nu een noodzakelijk onderdeel van je werk wordt. Het samenwerken met elkaar en bewust samen een les voorbereiden houdt je scherp.

Met de groep leraren die in ongebruikelijke leerruimtes lesgeven zijn we vorige week opnieuw bij elkaar geweest. Doel van de bijeenkomst was het borgen van wat goed gaat, actie zetten op wat nog niet zo goed gaat, en meteen stoppen met dat waar we nooit aan hadden moeten beginnen. Het was een bijeenkomst waarin over en weer ervaringen, inzichten en frustraties werden gedeeld.

Er gaan veel dingen goed. Leerlingen blijken bijvoorbeeld actiever te zijn wanneer ze in groepjes moeten samenwerken, eigenaarschap groeit wanneer ze in die groepjes duidelijke opdrachten krijgen. Een grote leerruimte biedt veel meer mogelijkheden tot differentiëren dan een lokaal. De sectie levensbeschouwing draait het lessysteem om. Uitleg van de les bekijk je thuis op een door de leraar gemaakt filmpje, vervolgens is er op school volop ruimte om de verdieping op te zoeken. In verschillende werkvormen, met verschillende opdrachten. Andere secties volgen.

Maar dat gaat allemaal niet vanzelf. Noch leraren, noch leerlingen zijn gewend om in dergelijke afwisselende werkvormen te werken. Verkennen en ervaren wat dan op korte termijn de meerwaarde ervan is kost tijd. Ook het leren kennen van de wederzijdse verwachtingen in een niet klassikale traditionele werkvorm heeft tijd nodig. Die tijd is er, maar voor het gevoel van velen is die tijd er niet. Dat veroorzaakt stress en onrust.

Tips en tops worden uitgewisseld onder elkaar. Het toepassen ervan is een nieuwe stap naar een andere, wellicht betere, werkvorm die vervolgens ook weer om gewenning vraagt. Maar ook veel basaler lopen leraren tegen vragen aan: grote leerruimtes creëren ook letterlijk een grotere afstand tussen leraar en leerling, wat betekent dit voor verbinding en contact? Hoe leer ik de namen van de leerlingen snel? Hoe kan ik straks gerichte adviezen geven wanneer ik leerlingen nog onvoldoende ken? Proefwerken nakijken vraagt van te voren goed overleg tussen leraren, vanwege de norm en de ruimte voor interpretatie.

De coaches in onze school blijken nu van groot belang. Ze zetten hun ervaringen en ondersteuning met een grote creativiteit in. De meeste secties maken er gebruik van. Het leidt tot verdiepende gesprekken.

Als schoolleiding richten we ons op een rap verloop van het saneringsproces en een optimale ondersteuning van onze leraren. Daarnaast gaan we de opgeleverde asbestvrije ruimten opnieuw inrichten.

De ervaringen die we op dit moment op doen zijn drieledig:
1. breng leraren in situaties waarin ze op een natuurlijke manier het gesprek met elkaar voeren over de les van morgen,
2. biedt hen vervolgens de keuze over hoe en waar ze die lessen willen uitvoeren en
3. zorg voor uitstekende basisvoorzieningen die ondersteunend zijn in het anders organiseren van leren, zoals bijvoorbeeld ICT.

Daar hoort voor een leraar dus ook een keuze in leerruimte bij. Niet meer slechts één mogelijkheid, namelijk het klaslokaal. Maar ook niet gedwongen in een grote ruimte met 50 leerlingen. Een divers palet aan leerruimten die de verschillende doelstellingen van leren voor leerlingen en leraren ondersteunen. Ruimte geven aan leraren betekent niet een crisissituatie gebruiken om snel de onderwijsvisie van de schoolleider op te leggen, maar vooral creëren van ruimte in hoofden en leeromgeving, waardoor het onderwijs dat de leraren individueel én gezamenlijk als het beste onderwijs zien volop kans krijgt. Die ontwikkeling is in ieder geval in gang gezet.

Jan Fasen