Revolutie in de schoolgang: Wat kunnen we van Georg Forster en zijn geestverwanten leren?

24 januari 2025

Decennia van neoliberaal rendementsdenken hebben van het onderwijs een rechte, resultaatgerichte schoolgang gemaakt en de ruimte voor alternatieven dichtgemetseld. Kan het Duitse ideaal van ‘Bildung’ daar verandering in brengen? Joris Verheijen – docent in het vo - dook in het kader van zijn proefschrift aan de Erasmus Universiteit in de geschiedenis van dit omstreden begrip en kwam tot opzienbarende ontdekkingen. In dit artikel en in een podcast over Vergeten filosofen wordt een tipje van de sluier opgelicht. Er wordt ook gewerkt aan een symposium (in het voorjaar) rondom het proefschrift van Joris.

In discussies over onderwijsverandering gaat het meestal over de conservatieve opvattingen van Goethe en Von Humboldt, maar er heeft ook een radicaal-romantische Bildungsfilosofie bestaan die om democratie, vrijheid en gelijkheid vroeg. In het boek Revolutie in de schoolgang graaft Joris Verheijen – die in juli 2024 zijn proefschrift voltooide - de revolutionaire ideeën van Georg Forster, Caroline Böhmer en Friedrich Schlegel op. Deze zijn onderdrukt en uit het culturele geheugen gewist, maar actueler dan ooit.

In deze podcast spreekt Joris over zijn proefschrift en wordt ook de mens Georg Forster (en zijn ideeën) besproken, Forster - ontdekkingsreiziger, natuurwetenschapper, Bildungsdenker, schrijver en revolutionair - reisde met James Cook drie jaar de wereld rond. Hij bestreed het wetenschappelijke racisme van Kant, riep in 1792 in Mainz de revolutie uit en is vooral om die laatste reden in Duitsland niet zozeer vergeten als wel actief doodgezwegen.

Wat kunnen we vandaag van Forster en zijn geestverwanten leren?
De aflevering (met host Renate Schepen) is hier te beluisteren.

Het boek van Joris – een publieksversie van zijn proefschrift- zal in het voorjaar uitkomen, maar is hier alvast te bestellen.

Bij het verschijnen van dit boek zal NIVOZ een symposium organiseren met bekende onderwijskundigen en pedagogen, in het Rotterdamse Dokhuis. Een middag (vanaf 17 uur) en avond (tot 21 uur) vol discussies over de vragen die de radicale romantiek oproept:

• Wat is de rol van pedagogiek en van burgerschapsvorming, in tijden waarin de politiek een autocratische afslag neemt?
• Hoe maken we in ons onderwijs ruimte voor werkelijk andere manieren van spreken, van schrijven en van kritisch denken?
• En hoe kunnen leerlingen zichzelf vormen, in plaats van vervormd te worden?'

Binnenkort zullen we een datum en een concrete aankondiging van het symposium publiceren. Houd daarvoor de kanalen van NIVOZ in de gaten.

Heb je interesse, stuur dan even een mail naar [email protected]