Relationele filosofie: 'Belangrijker dan wat er in mensen gebeurt, is wat er tussen mensen gebeurt'

18 juni 2015

De Rotterdamse filosoof Henk Oosterling was in juni 2015 te gast in theater Maitland in Driebergen. Oosterling sprak op deze NIVOZ-onderwijsavond (de laatste van het schooljaar) zoals een echte Rotterdammer: vanuit zijn hart, in rake zinnen en doorspekt met grappen. Hij zette een duidelijk mens- en wereldbeeld neer en daalde vanuit daar af naar de praktijk en het hier-en-nu. Waar hij in gelooft? Mensen. En zijn missie: 'Van passieve consument, naar actieve producent van je eigen leven.'

Theorie en praktijk zijn voor de filosoof één, en dat belichaamt hij ook. Hij scheert tussen abstracte begrippen (piramide van Maslow, zelf-actualisatie) even snel door naar de praktijk ('In de wijk Bloemhof is de wereld van de kinderen maar drie straten groot').

Oosterling is hier als mens, een mens met een missie. Op de vraag wie hij zelf is, kan hij kort zijn. Een Rotterdammer die ageert op cynisme, of positiever gesteld: die vertrouwen heeft in kinderen. Gelooft dat ze meer kunnen dan wij laten zien. En dat iedereen iets kan bereiken als er samengewerkt wordt.

Netwerksamenleving

Oosterling gelooft dus in een netwerksamenleving, waarin alles draait om de verbindingen en relaties die we met anderen hebben: 'Een kind is een intervidu, een knooppunt in netwerken.'

'Als je snapt dat alles met alles verbonden is, dan moet je ook zo over relaties gaan nadenken. Een kind is een intervedu, een knooppunt in netwerken. Je moet de verbindingen in dat netwerk versterken, niet kennis in de kinderen stoppen.'

Mediasamenleving

Hij signaleert daarnaast een mediasamenleving: 'We zitten in een christelijke cultuur die het lichaam helemaal heeft weggedacht. Hoe meer kinderen swipen, hoe merkwaardiger de dendrieten in de hersenen worden, we noemen dat digitale dementie.'

Hij wil geen pleidooi houden om helemaal te stoppen met (digitale) media, maar wil onderstrepen dat er een dubbelheid aan zit, dat het een zegen en een vloek is. Hij waarschuwt dat kinderen leren hoe het werkt (de digitale media), maar niet welke invloed het heeft op hen. Wat doet het met kinderen?

Participatiesamenleving

De basispedagogiek van waaruit Oosterling handelt is: eerst een relatie, dan het individu. 'Een relatie is meer dan die twee mensen met elkaar, is zo gelaagd, zit op zoveel schalen. Het gaat erom de schaal te vinden waarop kinderen willen, durven en kunnen zijn. Hoe kun je kinderen in deze wereld op een punt brengen waarop ze weer verantwoordelijk zijn?'

Daarom pleit de filosoof ervoor dat we anders naar de wereld gaan kijken. Om kinderen te equiperen, ze vaardigheden te leren. 'Ik ben niet geïnteresseerd in talenten, want ik zie ze pas als ze eruit komen. Een talent is iets dat pas door een medium, een relatie, tot uiting komt. Kinderen moeten leren waar media voor geschikt zijn. Een medium kan een koksmes zijn. Ons lichaam is ook een medium. Door aikido leren ze bijvoorbeeld hun energie te centreren, zodat het niet alle kanten op gaat.'

Oosterling sprak natuurlijk over veel meer, onder andere over Rotterdam Vakmanstad (een veelomvattend initiatief om kinderen met een minder kansrijke achtergrond een beter perspectief te geven op een goede baan, en tegelijkertijd de stad te voorzien van voldoende goede vakmensen, lees hier meer).

Er zal over een week of twee ook videosamenvatting van de avond verschijnen.

Citaten

• 'Ik kom uit de filosofie: ik weet veel van heel weinig'
• 'Waar ik het meest gelukkig van word, zijn plunderende kinderen. Ik smelt hier gewoon bij' (wijzend naar een foto van een groep kinderen die vers eten uit eigen (school)tuin eet)'
• 'Niet chillen, maar skillen. Van passieve consument, naar actieve producent van je eigen leven'
• 'We zijn hypermobiel geimmobiliseerd' (over het het gegeven dat kinderen hun lichaam nauwelijks meer gebruiken)

Videosamenvatting van deze NIVOZ-onderwijsavond

Onderwijsavond met Henk Oosterling in Driebergen: over de noodzaak van mediawijsheid en ecowijsheid (17 juni 2015) from HETKIND.ORG on Vimeo.