Reggio Emilia in de praktijk #2: zelf experimenteren en leren

2 maart 2025

Toen ik tientallen jaren geleden begon als pedagogisch medewerker, had ik nooit gedacht dat een eenvoudige verandering in hoe ik keek naar kinderen mijn hele werkwijze zou transformeren. Vanaf mijn eerste kennismaking met Reggio Emilia leerde ik wat het betekent om te kijken vanuit het kind. Omdat er echter geen stappenplan of methodiek voor is, moest ik het zelf uitproberen, ervaren en leren samen met mijn collega’s. Zoals de kinderen van Reggio Emilia dat ook doen met hun ideeën en theorieën.

Sandra van Dijk heeft bijna 30 jaar ervaring als pedagogisch medewerker in de kinderopvang, op verschillende locaties in Vreeland, Breukelen, Bergen op Zoom en Helmond. Ze is in Reggio Emilia en Zweden geweest, waar ze heeft gezien hoe men daar deze pedagogiek in de praktijk brengt. Al bijna 15 jaar werkt ze bij Kinderopvang Peelland in Helmond waar ze zich sinds kort Reggio coach mag noemen.

In deze blogserie gaat ze in op wat de pedagogiek van Reggio Emilia in de praktijk voor haar inhoudt en wat ze zoal meemaakt op dat gebied in haar dagelijkse werk.

Van experimenteren kun je enorm veel leren. Daar hoort echter ook het maken van fouten bij of soms gewoon gruwelijk de plank misslaan. Ik herinner me een dag dat mijn collega’s samen hadden besloten om “buiten naar binnen te halen” door op de peutergroep met modder te spelen. Ik kwam later en totaal onvoorbereid binnen in een totale chaos. Alles, maar dan ook alles zat onder de modder: speelgoed, tafels en stoelen, kasten en muren, vloeren en gangen. Alle dertien kinderen liepen als kippen zonder kop gillend, glibberend en geheel onder de modder door het lokaal. Gelukkig slechts gekleed in luiers en hemdjes, dat dan weer wel! Mijn collega’s waren totaal het overzicht en de controle kwijt, maar er heilig van overtuigd dat ze “helemaal Reggio” aan het doen waren.

Het duurde lang om schoon te maken en alles op te ruimen. Hierna gingen we samen na wat er eigenlijk was gebeurd en wat er anders had gekund. Het bleek dat ze simpelweg een leuk idee hadden bedacht en dit direct enthousiast en onbezonnen waren gestart. Ze hadden zichzelf en elkaar niet eerst cruciale vragen gesteld: hoeveel willen we aanbieden, voor wie en vooral waarom?

De gouden regel “less is more” was niet in hen opgekomen.

Volgens Reggio is het belangrijk om de kinderen in hun proces van het ontdekken van en experimenteren met modder goed te kunnen volgen en dat proces te documenteren. Mijn collega’s hadden meer dan een hanteerbare hoeveelheid modder aangeboden in meerdere bakken en emmers verspreid over het hele lokaal. De gouden regel “less is more” was niet in hen opgekomen. Ook hadden ze geen afspraken of regels bedacht met elkaar, laat staan besproken met de kinderen. Hadden ze gekozen voor kleinere groepjes in een overzichtelijke of begrensde omgeving met minder materiaal, dan was het een veel betere aanpak geweest. Hadden ze regels en afspraken besproken met elkaar en de kinderen, dan was er meer overzicht en controle geweest. Dan was het meer in lijn geweest met de pedagogiek van Reggio.

Soms stuit je binnen het doen van Reggio op een praktisch probleem. Zo zijn kinderen soms angstig om hun handen vies te maken of bang voor het onbekende. Soms is een kind verlegen, heeft het tijd nodig om te wennen aan een situatie/omgeving of heeft het geen idee wat het kind ergens mee moet of kan doen. En dan zijn er nog kinderen die zich (nog) niet lang kunnen concentreren of eigenlijk heel snel met hun vriendjes en vriendinnetjes op de groep verder willen spelen. Wat doe je dan?

Zo was er een keer een kindje begonnen met een activiteit, maar vertelde het me na slechts een paar minuten dat het al klaar was. Verschillende gedachten schoten door me heen: wat zou er aan de hand kunnen zijn? Wat ga ik nu doen? Maak ik het direct schoon en stuur ik het terug naar de groep? Laat ik mijn collega daarna een ander kind brengen? Verstoort dit niet het proces van je groep? Of wacht ik tot alle kinderen in dit groepje klaar zijn voor ik een nieuw groepje ga halen?

Het kind bleek dit experiment van mij op dat moment aan te kunnen, waardoor hij een grote overwinning op zichzelf behaalde en fijne ervaringen had.

Ik vertelde het kind even te blijven wachten en toe te kijken, en dat het best nog mee mocht doen als het weer wilde. Door te kijken wat de anderen deden, kreeg het kind blijkbaar de tijd en de mogelijkheid om iets in zichzelf te verwerken en om te zetten. Na een paar minuten kreeg het opnieuw zin om mee te doen, om nieuwe ideeën weer zelf uit te proberen. Misschien was het getriggerd door het plezier van de anderen of wilde het kind het gevoel hebben deel uit te maken van het kleine gezelschap. Het bleef ruim een half uur met hetzelfde groepje verder werken! Hoe dan ook, het kind bleek dit experiment van mij op dat moment aan te kunnen, waardoor hij een grote overwinning op zichzelf behaalde en fijne ervaringen had. Die dag kon ik een waardevolle overdracht aan zijn ouders geven!

Soms merk ik echter dat een kind het niet aankan om even te wachten en te observeren, vervelend gaat doen, het spel van anderen gaat storen of chaos gaat veroorzaken. Dan is het verstandig om het te laten gaan. Maar dat is ook experimenteren. Als je wil weten wat de benadering van Reggio Emilia inhoudt, zul je zelf moeten gaan proberen en spelen, experimenteren en ervaren, evalueren en leren. Want alleen dan kom je erachter hoe je “Reggio doet”!

Lees ook de eerste blog in deze serie: Reggio Emilia in de praktijk #1: kijken vanuit het kind