Bij tijd en wijle wordt onze taal uitgebreid met nieuwe woorden. Vaak een verrijking, af en toe een opmaat naar verloedering. Ook in het onderwijs duiken geregeld nieuwe woorden op. Vakjargon heet dat dan. Taal waarmee een beroepsgroep zich gelegitimeerd afschermt van de rest van de bevolking. Ze maakt er zinnen mee die een buitenstaander niet begrijpt. Zelfs binnen de school oorzaak van veel gedoe.

Neem nou het woord 'professional'. Niet echt nieuw, maar sinds een aantal jaren hangt het in gouden letters in elke directiekamer. De verbeterplannen van Marja en Halbe zullen verbleken onder de glans van scholen waar slechts professionals werken. De praktijk leert me echter dat mijn schare fans onder leraren niet rechtevenredig groeit met de keren dat ik hun oproep om toch vooral professional te zijn. Eerder is verontwaardiging mijn deel.

Een woord heeft geen betekenis in zichzelf. Mensen geven betekenis aan woorden. Hoe zouden we het begrip 'professional' kunnen duiden? Laat ik een beroep als voorbeeld nemen dat een krachtig beeld neerzet van een professional. De meesterkok!Alvorens de meesterkok ook maar één ingrediënt aanraakt, bestaat het resultaat van de uiteindelijke creatie al in zijn hoofd. Hij weet wat zijn gast het liefst wil eten en en ziet dat als zijn voornaamste opdracht. Smaak, vorm, kleur, omvang van het gerecht én de gewenste reactie van zijn gast zijn uit-en-te-na doordacht. Zijn werkwijze is bepaald. Pas dan gaat hij aan de slag. Wanneer de meesterkok zijn resultaat zou bepalen zoals we dat in het onderwijs doen, dan zou een crème brûlée al ras verworden tot een bakje gekookte vanillepudding. Resultaat is iets anders dan een doelstelling.

Een meesterkok weet verder dat hij zonder zijn rôtisseur, zijn saucier of zijn casserolier - mooi vakjargon overigens - reddeloos verloren is. Hij weet dat hij in zijn eentje niets kan. Dat kwaliteit zoveel betekent als samenwerken.

Hij weet ook dat zijn gasten kritisch zijn en de uitdaging zoeken van iets nieuws, iets moois, een onverwachte smaak die hen zomaar in vervoering brengt. Dat creativiteit voorwaarde voor vernieuwen is. Dat zonder vernieuwing de gast vertrekt.

Vakinhoudelijk is de meesterkok de top. Hij zal er alles aan doen die top te behouden ook wanneer vertrouwde technieken losgelaten moeten worden. Veranderen is voor hem geen diskwalificatie van het verleden, maar een kwalificatie voor de toekomst. En hoe, denkt u, zou een gast zich voelen wanneer hem nooit de vraag werd gesteld: “Heeft het gesmaakt meneer?” En hoe radeloos zou een meesterkok zijn die het antwoord op die vraag nooit zou kennen?

Vanuit dit voorbeeld terug naar onze praktijk. Wie is professional?

Hij die weet wat zijn leerlingen willen leren,
die het resultaat voor zijn leerlingen scherp voor ogen heeft,
zijn manier van werken daarop afstemt,
dat resultaat per se samen met anderen wil realiseren,
de verleiding zoekt om creativiteit en vernieuwing in dienst te stellen van het verbeteren van zijn vakmanschap en,
last but not least, hunkert naar het antwoord op de vraag: “Bevalt het resultaat?”

Het zijn mijn beelden bij het woord professional. En dat krijgt pas betekenis wanneer we professionaliteit gaan delen. Elkaar laten delen in wat we iedere dag doen en vooral waarom we het zo doen.
Zoals het een echte meesterkok betaamt.

Jan Fasen,
zie ook http://janfasen.posterous.com