Paul Verhaeghe: 'Vergeet nooit dat economie er voor de maatschappij is. En niet omgekeerd'

19 januari 2014

'The survival of the fittest' is op papier een mooie theorie, maar in een maatschappij waarin je zelf verantwoordelijk bent voor je succes, is het ook je eigen schuld als je niks bereikt. Hoogleraar psychologie Paul Verhaeghe ziet steeds meer mensen kampen met depressies en angsten en trekt de lijnen door naar de samenleving en ons identiteitsgevoel. In de reeks 'Mijn idee voor Nederland' van De Balie pleitte hij voor een collectieve verantwoordelijkheid. 'Zorg voor een herverdeling van het werk en van de loopbaan, zodat we kortere werkweken en een langere werkcarrière krijgen.' 

Het aantal mensen dat kampt met angstige en depressieve gevoelens in zijn omgeving bleef groeien, viel Belgische hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse Paul Verhaeghe op. Hij begon te vermoeden dat dit geen individueel, maar een maatschappelijk probleem is. Hij heeft zich daarom verdiept in de relatie tussen mentale stoornissen, maatschappelijke veranderingen en identiteit.

The survival of the fittest is op papier wellicht een mooie theorie, maar toegepast op de menselijke werkelijkheid blijkt het desastreus, meent Verhaeghe. In een maatschappij waarin je zelf verantwoordelijk bent voor je succes, is het ook je eigen schuld als je niks bereikt. Dit impliceert ook dat mensen die ziek zijn zelf verantwoordelijk zouden zijn voor, misschien zelfs wel schuld hebben aan, hun eigen ziekte. Eventuele sociaal – economische oorzaken worden op deze manier terzijde geschoven. Deze aanname heeft ook invloed op de organisatie van de zorg. Volgens Verhaeghe is het juist een grote misvatting om de nadruk te blijven leggen op de individuele aansprakelijkheid in ziekte.

In de Volkskrant verscheen Verhaeghe's uitgewerkte bijdrage onder de titel: 'Geen werk en te veel werk maken ons ziek'.

Daarin concludeert hij het volgende:

'We hebben dringend een sociaal-medisch preventief beleid nodig. Concrete maatregelen zijn niet eens zo moeilijk te bedenken. Zorg voor een herverdeling van het werk en van de loopbaan, zodat we kortere werkweken en een langere werkcarrière krijgen. Maak bedrijfsartsen echt onafhankelijk van het bedrijf en laat hen ten volle hun signaalfunctie uitoefenen. Kijk per sector waar de meeste ziekte-uitval is en waarom. Vergelijk bedrijven onderling - waar zijn die ziektecijfers het laagst en kunnen die bedrijven als een best practice-model functioneren? En vooral: vergeet nooit dat economie er voor de maatschappij is. En niet omgekeerd.'

Lees hier de hele bijdrage. 

 Paul Verhaeghe bij De Balie: 'Mijn idee voor Nederland'



Paul Verhaeghe (1955) is hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse aan Rijksuniversiteit Gent.