'Passieloos diplomadenken staat fundamentele hervorming onderwijs in de weg'

17 juni 2012

Het 'diplomadenken' zit zo diep in onze genen, stelt Jef Staes, dat het vandaag een grondige hervorming van het onderwijs in de weg staat. Hij pleit voor een systeem waarin de ontwikkeling van  passie en talent centraal staat. Deze open brief en oproep van de Belgische innovatiegoeroe is voor iedereen die het wil horen.

De hele discussie over de huidige hervorming in het secundair onderwijs waarbij passie en talentontwikkeling centraal zou moeten staan, wordt niet gevoerd vanuit het oogpunt van onze kinderen en kleinkinderen. Ze wordt onbewust gevoerd vanuit het standpunt van de diploma's van leerkrachten en docenten en hun bijbehorende status en macht. De angst om dit te verliezen of zelfs op de debattafel te brengen, domineert. Niet soms?

ASO-licentiaten kijken professioneel neer op regenten. Masters kijken neer op Bachelors. ASO-leerkrachten kijken neer op TSO en BSO leerkrachten. En dat allemaal op basis van diploma's die leerkrachten en docenten soms meer dan 20 jaar geleden behaald hebben. Hetzelfde geldt voor al of niet gediplomeerde ouders die hun kinderen aanporren om in dezelfde diplomawaanzin te stappen. Ook organisaties en ondernemingen waar functies enkel openstaan voor dragers van het juiste diploma dragen bij aan het in-stand-houden van dit verouderde, passieloze diplomadenken.

Dit in combinatie met de organisatie van leren in ASO, TSO en BSO richtingen is totaal voorbijgestreefd in het huidige informatietijdperk waar iedereen, met passie voor zijn talenten, levenslang kan blijven leren. Iedereen kan blijven wisselen van beroep zonder dat je daar een basisdiploma voor nodig hebt. Dit is de nieuwe realiteit waarin we als werknemer onze weg moeten vinden. Dit is de nieuwe realiteit waaraan het onderwijs zich moet aanpassen.

De - in het huidige onderwijs - behaalde diploma's zeggen niets over de passie en het talent van de houder. Een diploma is gewoon het bewijs dat je vakken, waarvoor je geen passie en talent hebt, kan vanbuiten blokken. Anders geraak je gewoonweg niet in het volgende studiejaar. Dit diplomagericht onderwijssysteem zorgt ervoor dat talentrijke leerlingen moeten afdalen van ASO naar TSO of BSO tot ze uiteindelijk een richting hebben waarin ze alles passie- en talentloos kunnen studeren. Zeggen dat je een diploma kreeg op basis van je passies en talenten is voor de overgrote meerderheid van gediplomeerden onmogelijk. Moest dit wel het geval zijn dan was je waarschijnlijker slimmer dan je medeleerlingen en had je enkele jaren vroeger kunnen gaan werken.

Wat we vandaag nodig hebben is de durf om onderwijs fundamenteel te vernieuwen. De maatschappij en haar ondernemingen hebben mensen nodig die ten volle bewust zijn van hun talenten. Dit kan niet als we onderwijs blijven inrichten met als doel het uitreiken van 'geblokte' diploma's.

Met deze bijdrage vraag ik aan onderwijsmensen en beleidsmakers de moed om echt te innoveren in de organisatie van onderwijs en af te stappen van diploma's. Enkele visies …

• ASO, TSO en BSO bestaan niet meer. Kinderen krijgen de kans om hun talenten te ontdekken en gepassioneerd te leren uit een spectrum van leermodules die zowel algemeen, technisch als bijzonder of kunstig kunnen zijn. Lassen in combinatie met hogere wiskunde is geen uitzondering.


• Leerkrachten zijn mensen met de juiste passie en talenten die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen en studenten. Ze hebben geen diploma's, ze zijn gewoonweg de besten in wat ze doen. Ze zijn 'krachten in het leren'.


• De overgang van full-time leren naar werken is niet bruusk maar gebeurt organisch. Studenten verlaten voltijds onderwijs voor die 'vakken' waarin ze volleerd zijn en ruilen voltijds onderwijs voor deeltijds onderwijs in combinatie met deeltijds werken.


• Leerkrachten kiezen voor hun passies en talenten en zijn meer en meer actief in onderwijs en andere organisaties of ondernemingen. De full-time leerkracht wordt meer en meer een uitzondering.


• De leerplicht is vervangen door een levenslang leerrecht waarbij onderwijs levenslang aanwezig is. Dag- en avondonderwijs worden gewoon versmolten tot onderwijs … leerlingen kiezen gewoon de onderwijsmomenten die hen het best liggen.


• De waarde van werknemers en leerkrachten wordt niet meer bepaald door een diploma maar door de waarde die anderen geven aan hun competenties en de passie en het talent waarmee deze competenties worden ontwikkeld. We kunnen spreken over een natuurlijk proces van sociale validatie.

Het onderwijs van vandaag was goed voor gisteren, vandaag hebben we een ingrijpende onderwijsvernieuwing nodig voor morgen en vandaag. Deze vernieuwing zal nooit gebeuren op basis van consensus. Teveel mensen gaan hun diplomamacht en -status verliezen en gaan zich, ondersteund door de huidige vakbonden, verenigen om deze evolutie te verhinderen. Enkel als 'het' onderwijs zelf afscheid neemt van het diplomadenken bij het aanwerven en inzetten van leerkrachten en docenten kan het echt evolueren tot wat we nodig hebben. 'Leerhubs' waar mensen levenslang samenkomen om te leren. Misschien hebben we terug nood aan een opstand van talentrijke en gepassioneerde studenten die niet krijgen waar ze recht op hebben. Talentgericht onderwijs.

Met het Red Monkey verhaal maakt Jef Staes al enkele jaren furore in België als keynote en spreker. Hij is een expert op het vlak van business- en cultuurinnovatie. Wil je mee sleutelen aan een nieuw onderwijssysteem waar talenten en passie centraal staan? Deel deze oproep met vrienden en stuur hem door aan beleidsmakers!