Overschatting en onderschatting: 'Hij is drie...'

11 oktober 2017

Een kind van drie dat allang kan puzzelen, maar toch op de voorschool twintig minuten moet werken aan een puzzel die te makkelijk is: Wilma van Esch was erdoor geraakt en schreef een stuk over onderschatting en overschatting. ‘Dit is een geniaal, creatief mannetje. Hoe lang duurt het voor hij ontmoedigd raakt?’

Hij is drie en zit op een educatieve, zeer gestructureerde voorschool. En mag puzzelen.  Eh… móet puzzelen. Twintig minuten, want zo is het gepland. Eén puzzel. Ik zit erbij te kijken. Hij gaat vlot. Een keer, twee keer, drie keer, vier keer. Wow, respect. Ik zou dit echt niet volhouden, maar hij wel. Dan kijkt hij me aan: 'Ik ga een grapje maken!’ Heel zorgvuldig past hij alle stukjes fout in de puzzel. Het meisje tegenover hem waarschuwt hem: 'Niet doen, je doet het fout!'. Hij lacht. Even later is 'ie klaar. Big smile. Juf komt langs, ze schrikt. Pakt een stukje. Harde stem. 'Nee toch???' zegt ze, 'waar hoort dit bloemetje?' Zijn lach verdwijnt. Ze verdiept zich niet. Kijkt naar beneden, hij naar boven. 'Hier', wijst hij, 'hier hoort het bloemetje'.

Zoiets gebeurt. We organiseren de dagen voor kinderen vol werkjes en bedenken hoelang je daaraan mag werken. Ik geef het je te doen, als kind. Dit is een geniaal, creatief mannetje. Hoe lang duurt het voor hij ontmoedigd raakt? Liefst zou ik alle leerkrachten in deze setting het zelfde laten voelen. Twee keer per week dezelfde suffe puzzels die je allang kunt. Gewoon twintig minuten maken, omdat het op het rooster staat en iemand bedacht heeft dat dit goed voor je is.

Doordat we steeds beter meten en weten, lijken we qua materialen en aanbod steeds beter op niveau te werken. Het kijken naar wat dat teweeg brengt en werkelijk afstemmen op kinderen lijkt vaak ingewikkeld. De schijnwerkelijkheid overschaduwt de drukke realiteit.

We overschatten en onderschatten voortdurend. Hebben hoge verwachtingen van elkaar en van kinderen, maar schatten de ander soms ook als zeer incompetent in en gaan daardoor stappenplannetjes voor de ander maken. Excelbestandjes, checklists. Vaak hebben we het niet eens door, onze onjuiste inschatting, gewoon omdat de 'feiten' ons een ander perspectief geven. Overschatting van een 'slim' kind, verbaal sterk, analytisch goed, maar niet in staat te overzien wat hij moet doen om een handeling voor elkaar te krijgen. Of een 'zwakker' kind, wat heel goed in staat is zelf na te denken en op eigen kracht stappen te zetten. Op eigen tempo en eigen wijze.

Of gewoon geen inschatting… omdat je er niet bij stil staat. Dit kind van drie moet puzzelen, werkbladen maken, bouwen, in de voorgestructureerde setting van de voorschool.

Empathisch kijken, observeren, zien betekent je rust nemen in de setting waarin je werkt en leeft. En kijken, vragen, benieuwd zijn: wat denkt de ander, wat voelt de ander, wat snapt de ander, door welke ogen ziet hij de wereld die ik op mijn manier zie. En begrijp ik dat? Wat drijft hem of haar, wat zijn de motieven achter het gedrag?

Op een diepe laag elkaar aanvaarden. Niet alle gedrag, niet ‘laissez-faire’ goedvinden, maar accepteren dat de ander is wie hij is, kan wat hij kan, leert wat hij leert. En echtheid. Hoe heerlijk is het wanneer volwassenen congruent gaan zijn naar elkaar en kinderen.

Maar toch… als ik in gesprek ga met professionals die met kinderen werken, lijkt dit heel ingewikkeld en heel ver weg. Aanvaarding, echtheid, empathie. En er met aandacht zijn, in het nu, bij de kinderen. Omdat… tja, noem het maar op. Teveel, te druk, te divers, te moeilijk. Hopelijk is wat je écht wil een ondernemend, initiatiefrijk, creatief, zelfstandig, vrolijk kind wat geniet van ontdekken en leren. Dus is het waardevol om telkens na te denken bij de activiteiten die je organiseert: wat brengt dit teweeg bij de ander en draagt dit bij aan wat ik écht wil?

Realiseer je dat alle methoden en meetinstrumenten bedacht zijn door gedreven vakidioten, die specifiek voor hun onderdeel los zijn gegaan. Dus het mag echt een schepje minder. Wat hebben kinderen écht nodig? Jou! Ons! Aanvaardend, echt en empathisch. Om te ontdekken en te groeien.

(Enne… beste professional: Ik weet dat ik je regelmatig overschat, dat je scenario's, beelden, handvatten en inzichten nodig hebt. Ik weet dat ik je regelmatig onderschat, dat je het doet op je eigen wijze, in je eigen tempo. Dat ligt aan mijn beeld van de werkelijkheid en ons niet-afgestemd zijn. Dus ik wil graag met je in gesprek: aanvaardend, echt en empathisch. Om samen te ontdekken en te groeien).

Wilma van Esch is ecologisch pedagoog. Sinds januari 2017 werkt ze als zzp-er: ze verzorgt lezingen, trainingen en begeleidt innovatieprocessen.