Over mindsets: 'Wat als de juf denkt dat ik dom ben?'

14 januari 2018

Er zijn kinderen die dol zijn op nieuwe uitdagingen en die niet bang zijn voor fouten maken, en er zijn kinderen die liever alles zoveel mogelijk bij het oude houden, zodat ze zo weinig mogelijk fout kunnen doen. Marlies Bras vertelt over  hoe intelligentie veranderbaar is door een groeimindset.

Daar heb je Marijke en Nico. Twee kinderen uit groep vier. Ze zijn allebei heel erg goed in rekenen. Vandaag krijgen ze een moeilijke opdracht voorgeschoteld. Samen met een klasgenootje moeten ze op zoek gaan naar de oplossing van het probleem. De leerkracht zal ze niet helpen. Ze moeten zelf tot een antwoord komen. Aan het einde van de les zullen ze de gevonden oplossingen bespreken.

Twee verschillende reacties

Marijke zucht diep.
Ze vindt het helemaal niets.
Hoe kan ze nu zeker weten of ze de som goed zal maken als niets aan de leerkracht mag vragen?
Wat nu als ze de opdracht verkeerd aanpakt of als ze de opdracht niet snapt?
Wat zal haar klasgenootje dan van haar denken?
Of erger nog, wat zal de juffrouw van haar denken?
Misschien zal de juf denken dat ze dom is.

Nico glimlacht.
Dit vindt hij tof.
Hij vindt het een uitdaging om zo’n moeilijke opdracht zonder de leerkracht op te lossen.
Hij is dan helemaal op zijn eigen creativiteit aangewezen.
Nico houdt er van om zelfstandig oplossingen te bedenken voor moeilijke problemen.
Zo kan hij zijn eigen hersens laten kraken en samen met zijn klasgenoot een oplossing bedenken voor problemen waar ze tegenaan lopen.

Eén opdracht, twee totaal verschillende meningen.
Hoe kan dat?

Mindset

Volgens Carol Dweck ontwikkelen kinderen niet eenzelfde beeld over wat intelligentie is.
Dweck onderscheidt twee verschillende mindsets die kinderen kunnen ontwikkelen: de statische mindset en de groeimindset.

Statische mindset

Kinderen met een statische mindset zien intelligentie als een onveranderbaar iets. Je wordt met een bepaalde intelligentie geboren en daar heb je het de rest van je leven mee te doen. Ook al kun je door de jaren heen nieuwe dingen leren, je intelligentie blijft hetzelfde. Het maken van een fout betekent voor deze kinderen dat ze niet slim genoeg zijn. Of misschien zelfs dat ze dom zijn. Want intelligentie verandert in hun ogen niet. Je kunt er dus maar beter voor zorgen dat je geen fouten maakt, dan hoef je ook niet aan je slimheid te twijfelen. Kinderen met een statische mindset houden niet van veel oefenen. Veel oefenen wijst erop dat je niet zo slim bent. Als je hard je best moet doen op iets, dan zul je het wel niet zo goed kunnen. Deze kinderen kiezen liever makkelijke opdrachten waar ze niet veel moeite voor hoeven te doen en waarbij de kans op fouten klein is.

Groeimindset

Kinderen met een groeimindset zijn van mening dat intelligentie veranderbaar is. Deze kinderen geloven dat je je intelligentie kunt vergroten door nieuwe dingen te leren. Zij kiezen eerder voor een moeilijke taak, omdat zij naar hun idee hier een grotere intelligentie door verkrijgen. Fouten maken hoort er voor deze kinderen bij. Het is onderdeel van het leerproces.
Zij schrijven fouten niet toe aan een lage intelligentie. Zij zullen bijvoorbeeld zeggen dat ze zich niet goed genoeg hebben ingezet. Of dat ze misschien de verkeerde strategie gebruikt hebben. Door harder te werken en meer te oefenen kunnen zij naar hun theorie hun intelligentie vergroten.

Gevolgen

Het heeft nogal wat gevolgen voor een kind welke mindset het heeft. Kinderen met een statische mindset zullen uitdagingen zoveel mogelijk uit de weg gaan. Zij zullen zich zo min mogelijk inspannen voor een taak. Ze zijn vooral bezig met het bewijzen van hun slimheid of het verbergen van hun onbekwaamheid.

Kinderen met een groeimindset zoeken juist de uitdaging op. Zij zullen een grote inzet hebben omdat dit, in hun ogen, hun intelligentie beïnvloedt.

Goed nieuws

Je mindset is een opvatting. Opvattingen kun je veranderen. Het is niet eenvoudig, want ze zijn vaak diepgeworteld.
Maar het kan wel.

Tips om je kind te helpen met het ontwikkelen van een groeimindset

• Leg uit dat je hersenen veranderen en groeien als je iets leert.
  Er is veel onderzoek gedaan naar de werking van hersenen.
  Daaruit blijkt dat wanneer je nieuwe dingen leert, de verbindingen in je hersenen sterker worden.
  Hoe meer je leert, hoe meer verbindingen er in je hersenen ontstaan.


• Richt je op inspanning van een kind, niet op het resultaat.
  Richt complimenten op de inzet van je kind.
  Bijvoorbeeld: omdat je zoveel getraind hebt, kun je de bal heel vaak achter elkaar hooghouden.
  Of: omdat we elke dag geoefend hebben, is je tempo met lezen een stuk hoger geworden.
  (Benoem ook waar jij jezelf voor inspant en welke effecten dat heeft)


• Richt je op de strategieën die een kind gebruikt heeft.
  - Je hebt een goede strategie gebruikt om de som op te lossen. Je antwoord komt alleen niet overeen met het antwoord in mijn antwoordenboek. Laten we je berekeningen eens nagaan.
  - Je hebt een strategie gekozen die tot het juiste antwoord leidt. Het is wel een manier die veel tijd kost. Ken je ook een snellere?


• Richt je op de groei van een kind:
  - Vorige keer deed je drie minuten over de leestoets. Nu tweeënhalve minuut. Je bent dus een halve minuut sneller dan de vorige keer. Als je je in dit tempo blijft ontwikkelen, haal je hem de binnen de twee minuten en kunnen we hem afvinken.
  - Vorige keer zwom je met de zwemles tot de eerste streep onder water. Nu lukt het je zelfs om voorbij de eerste streep te komen!

Marlies Bras was tot 2007 leraar in het basisonderwijs in Rotterdam. Nu heeft ze een praktijk voor Integratieve Kindertherapie. Dit is haar website.