Opinie: onderwijs is geen sportwedstrijd

16 april 2016

Het jaarlijks verslag van de Onderwijsinspectie, dat afgelopen woensdag uitkwam, leidde tot veel reacties. Het rapport legt de nadruk op de toenemende ongelijkheid in het onderwijs, wat inderdaad een ernstig probleem is, dat serieuze aandacht verdient. De aandacht die het krijgt echter, is slechts smal georiënteerd. Dat betoogt Hartger Wassink, redacteur van het NIVOZ Forum.

Er wordt helaas weinig aandacht geschonken aan de onderliggende maatschappelijke tendensen, die leraren, ouders en besturen ertoe drijft zoveel nadruk te leggen op prestaties, waardoor de verschillen zo groot worden. We leven in een ‘performatieve’ samenleving, waarin we gewend zijn geraakt om menselijke ontwikkeling te beschrijven in termen van scoren, presteren, winnen en verliezen. En waarin we voortdurend prestaties met elkaar vergelijken: van leerlingen, scholen, zelfs van landen onderling.

Zolang wij de belangrijkste opbrengst van onderwijs op die manier blijven beschrijven als een wedstrijd, zullen ouders, leraren, schoolbesturen, ministers en uiteindelijk ook leerlingen de druk voelen te moeten scoren. En zullen we ongelijkheid blijven stimuleren. Dat kunnen we alleen tegengaan, door vanuit een pedagogisch perspectief naar onderwijs te kijken. Zodat we onderwijs kunnen beschouwen als een omgeving, waar ieder kind zijn aspiraties en mogelijkheden kan realiseren. Waar fouten mogen worden gemaakt, en er aandacht is voor hoe je daarvan met elkaar kunt leren. Waar verschillen onderzocht en benut worden. En waar iedereen kan oefenen met het nemen van verantwoordelijkheid voor de gemeenschap.

Het tegengaan van ongelijkheid vraagt naar ons idee, naast een visie van de maatschappij op de positie en de rol van het onderwijs, vooral om een pedagogische visie van leraren. Niet slechts individueel, maar ook als team. Die visie geeft leraren houvast en een oriëntatie, om hun observaties van leerlingen mee te duiden. Om te weten wat het goede is om te doen, gegeven alle factoren en onzekerheid die voortdurend aan de orde zijn in het onderwijs. Want uiteindelijk zijn het leraren, in de driehoek met hun leerlingen en ouders, die de ongelijkheid teniet kunnen doen.

Dit stuk is een samenvatting van een uitgebreidere analyse, die u hier kunt lezen.

Hartger Wassink werkt als medewerker van het NIVOZ Forum aan de verbetering van de dialoog tussen onderzoek en praktijk in het onderwijs. Daarnaast helpt hij als zelfstandig adviseur leraren, leidinggevenden en bestuurders bij het voeren van de professionele dialoog in de school.