Open brief aan alle leden van de Tweede Kamer: 'Maak het ons mogelijk om goed, pedagogisch onderwijs te realiseren'

17 april 2015

Adrie Groot - bestuursvoorzitter - richt zich in deze bijdrage tot de Tweede Kamer. Hij begrijpt dat het onderwijs in de klas wordt gemaakt, door de leraar en zijn leerlingen. mMaar dat de voorwaarden daarvoor worden gecreëerd door schoolleiders, bestuurders en - niet in de laatste plaats – door de politiek. In een open brief richt hij zich tot de leden van de Tweede Kamer, die zich de komende periode over een aantal belangrijke moties buigen. Lees hier zijn appèl: 'Maak het ons mogelijk om goed, pedagogisch onderwijs te realiseren!

De besluitvorming over de toekomst van het Nederlandse Basisonderwijs bevindt zich in een cruciale fase. De komende weken besluit de Tweede Kamer of verder gegaan wordt op de weg van buitenproportionele controle, gedetailleerde voorschriften voor het lesgeven en het - vanuit Den Haag - tot op klassenniveau organiseren van de onderwijsomgeving.

Deze rigide controlecultuur is tot nu toe steeds gerechtvaardigd vanuit de noodzaak om Nederland een belangrijke wereldspeler te laten zijn in de kenniseconomie. En vanuit de gedachte dat je vooraf dan, zeer gedetailleerd, kan voorschrijven hoe het leren en onderwijzen er uit moet zien om dat doel te realiseren.

Deze instrumentele, vakdidactische, benaderingswijze wordt weerspiegeld in de huidige onderwijspraktijk, waarin kwaliteit geborgen wordt in voorschriften voor een uniforme aanpak van vakdidactiek én in de wijze van lesgeven. Het leerproces zelf draagt een strenge fasering en indeling. De kwaliteit (dan wel de voortgang) dient met een gedetailleerde verslaglegging controleerbaar gemaakt te worden voor de inspectie.

Terwijl algemeen bekend is dat de kracht van een duurzame kenniseconomie ligt in de ruimte die wordt gecreëerd om met bestaande kennis nieuwe te vergaren. Creativiteit; anders kunnen en mogen denken over de huidige kennis; coöperatief vanuit nieuwsgierigheid en met vallen en opstaan nieuwe dimensies toevoegen aan bestaande kennis. Dat is waar het eigenlijk om gaat.

Naar mijn mening wordt dat proces – die ruimte – ernstig om zeep geholpen met de huidige, knellende voorschriften en uniforme regelgeving. Willen we onze kinderen in het basisonderwijs voorbereiden op hun rol in onze samenleving én in de toekomst - dan zal er echt ruimte moeten komen, een andere bandbreedte, om een nieuwe richting in te slaan.

Op scholen zijn bevlogen leerkrachten elke dag bezig om het goede voor kinderen te doen. De professionele ruimte die ze daarvoor hebben, wordt als te beperkt ervaren. Er heerst angst en men is geneigd zich te conformeren aan voorschriften en aan de dwingende ogen van inspectie, bestuurders en schoolleiders. De leerkracht is daarmee verworden tot onderwijsproductiemedewerker (OPM-er).

Daarnaast is er geen aandacht voor de pedagogische opdracht in het onderwijs en de noodzaak ervan voor de toekomst van onze samenleving, dan wel in de betekenis om kinderen een optimaal leerklimaat te bieden. Het huidige onderwijs gaat gebukt onder de terreur van ‘het gemiddelde’, kinderen en ontwikkeling zijn alleen nog zichtbaar als getallen op een economische schaal, in een benchmark.

Bovendien leidt deze ontwikkeling tot demotivatie van leraren en leerlingen en het risico dat ze massaal afhaken. Niet door thuis te blijven - daarvoor zijn ze te loyaal en betrokken - maar doordat ze het hoofd buigen, murw als ze zijn van alle opgelegde voorschriften, regelgeving en bureaucratie. Ja, en wie wil er dan nog werken in zo’n sector?

De laatste maanden signaleer ik een positieve ontwikkeling in discussies. Begrippen als ruimte en vertrouwen vallen vaker. U – als politicus – heeft een belangrijke sleutel in handen, U kunt de voorwaarden creëren om zo’n kentering – in het belang van kinderen en onze toekomst - te realiseren. Gaat u op de weg van controle, voorschriften en uniformiteit door, blijft u hangen in muggenzifterij en details, of wordt de knop omgezet?

Mijn inziens kan de verantwoordelijkheid van de overheid - als belangrijkste financier - prima gecontroleerd worden op wet- en regelgeving door een Inspectie. Op zijn beurt kan de onderwijskwaliteit - waarin ingespeeld wordt op kennis en vaardigheden die noodzakelijk zijn voor deelname aan onze samenleving - meer dan uitstekend ingevuld worden door het onderwijsveld zelf. En op basis van zelfevaluatie, zonder nieuwe gedetailleerde randvoorwaarden, is een leerkracht, zijn school en het schoolbestuur prima in staat om die onderwijskwaliteit transparant te verantwoorden naar samenleving en overheid.

Het is aan u - als Tweede Kamer-lid, om in 2015 de eerste stap te zetten. Om over partijpolitieke uitgangspunten te stappen en uw ogen te richten op de toekomst van onze samenleving, die vooral door onze kinderen vorm gegeven zal worden.

U weet wat ze nodig hebben, het onderwijs ook. Ik vraag u: maak het ons mogelijk om dat te realiseren!!!

Adrie Groot is voorzitter van het College van Bestuur bij de stichting Flore in Heerhugowaard, dat 30 basisscholen onder haar hoede heeft.