'Ontketen een revolutie, schakel je empathische brein in'

23 september 2014

'Empathie heeft de reputatie een vage feelgood-emotie te zijn, maar het is eigenlijk een ideaal waarmee we onze levens kunnen transformeren en fundamentele sociale veranderingen kunnen bewerkstelligen.' Op 14 september startte in Amsterdam de eerste 'Sunday Sermon' - een initiatief van School of Life Amsterdam waarbij inspirerende, niet religieuze sprekers een uur het woord krijgen. Oud-cultuurhistoricus en mede-oprichter van School of Life Roman Krznaric was de eerste spreker. Krznaric sprak over zijn boek 'Empathy', dat net in het Nederlands is vertaald. 

Met empathie doelt Krznaric op het perspectief van de ander innemen, begrijpen ‘waar iemand vandaan komt’ (Brené Brown legt dit heel treffend uit in dit animatiefilmpje). Iedereen herkent dat als je ruzie hebt, dat wat je frustreert er vaak mee te maken heeft dat de ander niet begrijpt hoe jij je voelt. Empathie is in dat soort situaties het antwoord.

Maar we hebben het harder nodig dan we denken, aldus Krznaric. In Groot-Brittannië zou het vermogen tot empathische gevoelens in de afgelopen veertig jaar namelijk met meer dan vijftig procent zijn afgenomen, waarbij het vooral in de laatste tien jaar het hardst is gedaald. Het giftige ‘wij/zij’ gevoel lijkt steeds sterker te worden en moet volgens de filosoof snel tot een halt worden geroepen.

Krznaric wil de schijnwerpers op empathie zetten, omdat hij meent dat het de sleutel is tot de 'kunst van het leven', omdat het uiteindelijk leidt tot de relaties tussen mensen. En daarnaast noemt hij het een krachtige bron tegen de sterke individualiserende maatschappij van nu. De filosoof onderscheidt twee vormen van empathie:

• Affectieve empathie: een gedeelde emotionele ervaring (tranen die in je ogen springen bij het kijken naar een film)


• Cognitieve empathie: het perspectief van de ander innemen (hoe zou het zijn om op de straat te slapen, zoals een zwerver?)

Krznaric stelt daarom voor om vijf gewoonten eigen te maken om meer empathisch te worden:

1. Schakel je empathische brein in. Onze spiegelneuronen stellen ons in staat om hetzelfde te voelen als een ander (affectieve empathie). Daarnaast blijkt 98% van de bevolking in staat te zijn tot het tonen van empathie (uitzonderingen zijn onder andere psychopaten), dus bijna iedereen kan het. Er is niet alleen genetische aanleg voor empathie, maar het kan ook aangeleerd worden.


2. Maak in je verbeelding de sprong. Mensen die hoog-empathisch zijn, kijken voorbij de labels. Zoals Gandhi ooit sprak: 'Whenever you are in doubt, or when the self becomes too much with you, apply the following test. Recall the face of the poorest and the weakest man [woman] whom you may have seen, and ask yourself, if the step you contemplate is going to be of any use to him [her].' Krznaric moedigt ook aan om empathie te tonen voor je vijanden. Je hoeft het niet met een ander eens te zijn om empathie te tonen.


3. Ga op zoek naar experientiële avonturen. Niet alleen praten, maar fysiek het leven gaan leiden van andere mensen, kan helpen om je in een ander in te leven. Een voorbeeld is 'Dialog im Dunkeln', waarbij men in compleet duister rondloopt en alledaagse activiteiten onderneemt om te ervaren wat het is om slechtziend of blind te zijn.


4. Beoefen de gesprekskunst.  Het blijkt dat de meeste stellen meer tijd besteden aan samen tv-kijken dan aan samen praten. Krznaric noemt dat een van de kenmerken van de 'conversatiecrisis'. Om dit te kenteren neemt Krznaric een voorbeeld aan hoogempathische mensen, die spreken van gesprekskunst in plaats van bijvoorbeeld gesprekstechnieken. Hun tips zijn onder andere om met vreemden te spreken, goed te luisteren en om je 'masker' af te zetten.


5. Ontketen een revolutie. Dit is de wat drastischer, 'vergevorderde' stap voor mensen die empathie willen vergroten. Krznaric zegt daarover het volgende: 'Het is tijd dat we empathie uit het privéleven halen en het potentieel ervan aanboren om ook het publieke leven te transformeren. (...) Het idee van collectieve empathie is met name op dit moment relevant omdat het tegenwicht biedt aan de zeer individualistische focus van de moderne zelfhulpcultuur, die geneigd is de zoektocht naar geluk of welzijn te zien als een persoonlijk streven ten aanzien van onze eigen ambities en verlangens, niet als een zaak waarbij we samenwerken ten behoeve van gezamenlijke doelen.'

 

Krznaric is mede-oprichter van The School of Life in Londen en adviseert organisaties als Oxfam over het gebruik van empathie en gesprek om sociale veranderingen teweeg te brengen. Daarnaast is hij oprichter van een digitale ‘empathie-biblioteek‘.