‘Raven, Raven,’ sust leraar geschiedenis Jelmer Evers voor hij zijn les van havo 5 afsluit met de opdracht voor volgende week: ‘In It’s Learning zet ik voor volgende week een filmpje over de Verenigde Staten klaar en een quiz die jullie voor de les moeten hebben gemaakt.’ Hip onderwijs of niet, de reactie van de klas is van alle tijden: ‘Hè nee, geen huiswerk, please, geen filmpje!’

Terwijl Jelmer Evers (37) schrijft en blogt over onderwijshervorming – ‘revolutie is te sterk uitgedrukt, ik ben links-liberaal’ – blijft hij ook voor de klas staan bij UniC, een middelbare school op het Utrechtse Kanaleneiland. De vrolijk gekleurde huisstijl past bij een school waar je je diploma haalt maar ook ‘ontdekt wie je bent, wat je wilt en wat je kunt’. ‘Ik geef hier twee dagen in de week les, al denk ik stiekem dat drie dagen het minimum is om het contact niet te verliezen. Ik gebruik de school af en toe als zzp-kantoor, zodat ik ook buiten mijn vaste lesdagen voor leerlingen bereikbaar ben.’

‘Het nieuwe leren’ is inmiddels een taboeterm en de leraren op UniC hebben het liever over ‘eigenzinnig’ onderwijs. De school streeft behalve kennis ook minder meetbare leerdoelen na zoals zelfreflectie, zelfsturing en samenwerking. ‘Eén keer per jaar laten we de leerlingen shinen op een podium,’ vertelt een docente die huiswerk zit na te kijken. ‘Dan mogen ze aan hun medescholieren en aan de trotse ouders vertellen hoe ze zich op persoonlijk vlak hebben ontwikkeld.’ Op deze eigenzinnige school is Jelmer Evers het eigenzinnigst, zegt de lerares. ‘Jelmer heeft een nieuwe manier van lesgeven geïntroduceerd en hij timmert ook buiten de school aan de weg. Hij is veel in de publiciteit; dat doet hij voor zichzelf, maar het straalt ook af op de school.’

'Met vijf man hebben we in drie maanden het concept van de nieuwe lerarenopleiding bedacht’

Een van Evers’ buitenschoolse activiteiten is het oprichten van een nieuwe lerarenopleiding: De Nederlandse School. ‘Het plan is nog pril,’ zegt hij. ‘De huidige opleidingen leveren geen geschikte leraren op voor het nieuwe onderwijs. Op de lerarenopleidingen zijn docenten die zeggen: zelf zou ik nooit voor de klas willen staan. Wat dóé je daar dan.’

Het imago van het beroep is slecht: eenmaal voor de klas, zit je gevangen in de onderwijsfuik. Evers wil daar met zijn nieuwe academie iets aan doen. ‘Je moet als leraar niet alleen de keuze hebben: wil ik manager zijn en geen leerlingen meer spreken of docent blijven en steeds hetzelfde riedeltje afdraaien. Je moet leren hoe je aan peer review doet en hoe je lesmateriaal ontwerpt en onderwijsvernieuwing vormgeeft. Met vijf man hebben we in drie maanden het concept van de nieuwe lerarenopleiding bedacht.’

Vorige maand verscheen onder redactie van Evers en zijn collega René Kneyber de essaybundel Het alternatief met opstellen over de afrekencultuur in het Nederlandse onderwijs. Evers: ‘Een onwaarschijnlijke combinatie, René is een traditionalist die bij wijze van spreken zweert bij orde en gezag, en ikzelf ben een voorvechter van individualistisch onderwijs.’ In hun voorwoord beschrijft dat wat merkwaardige duo hoe de nadruk op prestaties en ranglijsten in het Nederlandse onderwijs voortkomt uit ‘de combinatie van even dominante als kortzichtige neoliberale ideeën’. Het neoliberalisme ziet het onderwijs als een markt en de leraar als ‘een gedresseerde aap die dan weer uit angst voor de stok en dan weer voor een handje nootjes dansjes doet voor het orgel’.

Dan is er nog de ondergangsretoriek: het Nederlandse onderwijs zakt volgens de onheilsprofeten alarmerend snel weg op de internationale ranglijstjes. Uit angst om nog verder achterop te raken op weg naar de kenniseconomie, legt de politiek steeds meer de nadruk op meetbare prestaties en cognitieve doelen, zegt Evers. ‘En de docent wordt gezien als de sta-in-de-weg van de kwaliteitsverbetering. Verbeteren betekent veranderen, en de mythe is dat “die leraren daar toch geen zin in hebben”.’ Het gevolg is dat de schuld van het falende onderwijs wordt afgeschoven op de leraren. Zijn conclusie is duidelijk en druist enthousiast in tegen de tijdgeest: ‘Weg met de afrekencultuur.’

Bijzonder middelmatig

Het lag niet voor de hand dat hij voor de klas terecht zou komen, zegt Jelmer Evers. Zijn ouders werkten in de reclame (vader) en in de mode (moeder) en in zijn familie vind je veel juristen en geen enkele leraar. ‘Bijzonder saai en bijzonder middelmatig,’ noemt hij zijn schooltijd. ‘Ikzelf was middelmatig, de school was middelmatig, de universiteit was middelmatig. Er was weinig aandacht voor het individu, voor wie je eigenlijk was of wie je kon worden. Dat lag ook aan mezelf, ik was lang aan het puberen, ik had nergens belangstelling voor. Later kwam ik erachter dat ik een enorme laatbloeier ben. Op de meeste scholen laten ze dat soort kinderen vallen, het traditionele onderwijs kan nu eenmaal niet veel met afwijkende gevallen die alleen maar ten koste gaan van de gemiddelde eindexamencijfers.’