'Ondernemende kids' of 'risicomijdende leerling die werkt voor cijfer'

4 juli 2012

De examenperiode is een periode van blijdschap en verdriet. Achter elk cijfer zit een persoonlijk verhaal van een leerling die boven zichzelf is uitgestegen of die door bijvoorbeeld persoonlijke omstandigheden het niet heeft gered. Ook dit jaar was dat de onderwijsrealiteit van Jelmer Evers op UniC.  ''Wat uiteindelijk echt telt zijn niet de cijfers, maar de persoonlijke en intellectuele ontwikkeling die we allemaal doormaken. Dat is ons verhaal.'' Meer het 'andere' verhaal moet volgens deze Utrechtse docent geschiedenis ook verteld worden. Hoe vervelend dat ook is.

Gisteren heb ik weer afscheid mogen nemen van een lichting die zich op een fantastische manier heeft ontwikkeld. Lief en leed hebben we soms gedeeld. Niet alleen zij hebben veel geleerd en een ontwikkeling doorgemaakt, dat geldt ook voor mij. Gisteren spraken we dat tijdens en na de diploma uitreiking ook naar elkaar uit. Het was een hele mooie avond en het is een mooie tijd geweest. Wat uiteindelijk echt telt is niet het papiertje, maar de persoonlijke en intellectuele ontwikkeling die we allemaal doormaken. Dat is ons verhaal.

Aan de andere kant is er het "grote" verhaal van de cijfers en de statistieken. De verhalen van de politici, economen, statistici, ambtenaren en opiniemakers: het niveau holt achteruit, reken- en taal onderwijs klopt van geen kanten, twintig procent van de docenten functioneert niet, grote uitstroom van de academische Pabo. Er moet weer "orde op zaken" worden gesteld in het onderwijs. En laten we al die slappe en slecht opgeleide docenten eens tot de orde roepen. De pers werkt hier aan mee door hierin mee te gaan. Dat docenten niet de ruimte krijgen om goed onderwijs te verzorgen en leerlingen om te leren komt kennelijk niet bij journalisten op.

We zitten in een bepaald productie 'frame' waarin leren wordt vereenzelvigd met een cijfer en alles met elkaar vergeleken moet worden. Er moet steeds meer getoetst worden om cijfers te produceren zodat we van het PO tot en met het HO kunnen meten hoe het met de "leerprestaties" van onze kinderen gaat. Dat toetsen  helemaal niet bedoeld zijn voor deze meta-analyse met bijbehorende beleidsconclusies doet er niet toe. De examens zijn van constant wisselende kwaliteit en die onduidelijkheid wordt alleen maar erger door het verschrikkelijke normeringscircus (de N-term). Maar helaas, politici en ambtenaren drukken op een paar beleidsknoppen, lees meer toetsen en uren (die idiote 1040 norm), en dan komt het helemaal goed. Als het mijn leerlingen waren had ik ze hiervoor een dikke onvoldoende gegeven. Of liever nog een goed gesprek, dat is veel zinvoller.

Dit beeld van onderwijs heeft helemaal niets met leren te maken, maar met leren toetsen maken. Daarmee bereiken we precies het tegenovergestelde wat we willen. In plaats van nieuwsgierige, ondernemende kinderen die willen leren en met een goed besef van de wereld om hen heen, krijgen we steeds meer risicomijdende kinderen die werken voor een cijfer. Dat veel kinderen zich hier aan weten te onttrekken zegt veel over de weerbaarheid van onze kinderen en docenten.

Het wordt helaas alleen maar erger. Meer toetsen, meer uren, minder goede docenten. Onze beleidsmakers zijn gegrepen door het GERM-virus, hier weer mooi beschreven door Pasi Sahlberg: "We must stop the GERM that puts such a pressure on children in schools through competition, choice, and accountability. Choosing collaboration, equity and trust-based responsibility as the main drivers in education reforms enhance immunity of our school systems to stop GERM and have good school for all children." Het kan echt anders. Dat is de discussie die we uiteindelijk moeten voeren.

Het tweede verhaal is een vervelend verhaal en ik hoop echt dat we het ooit niet meer hoeven te vertellen. Ik wil het eigenlijk alleen maar over het eerste verhaal hebben, over dat prachtige talent dat zich ontwikkelt. En dat we, zoals gisteren, op het eind kunnen terugkijken dat we op alle vlakken veel hebben geleerd en dat we met vertrouwen de toekomst tegemoet gaan.

Jelmer Evers schrijft over zijn onderwijspraktijk op zijn eigen blog Bits & History.