‘Normaal zijn’ moet een ruimer begrip worden, zeker bij jonge kinderen

28 maart 2016

Kim Peek - inspiratiebron voor de wereldberoemde film ‘Rain man’, met Dustin Hoffman en Tom Cruise -  sprak de woorden 'You don’t have to be handicapped to be different, because everybody is different.' Deze zin heeft zich in het hoofd van Barry Redeker genesteld. Het herinnert hem aan zijn verantwoordelijkheid als professional (en ouder) om de marge van wat hijzelf  ‘normaal’ vind te verruimen. 

Een schoolvisie waarin gestreefd mogelijk naar een zo groot mogelijk acceptatie van kinderen  is voor mij dan dé visie op Passend Onderwijs. Ik noem hier nadrukkelijk niet de acceptatie van verschillen. Die stelling is inmiddels  zo achterhaald, want geen mens is hetzelfde.

Wat is normaal?

Kunnen wij deze vraag eigenlijk beantwoorden? Weet u het? En denkt uw collega er dan net zo over? En de deskundige? En de ouders? Het kind? Diverse ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat ‘normaal’ steeds minder ‘gedrag’ omvat. In de afgelopen jaren heeft de diagnosebijbel DSM - en het ‘rugzaksysteem’ - het hokjes-denken alleen maar versterkt.

Maar niet alleen de professionele hoek stimuleert de etikettering van kinderen. De verleiding om uiteindelijk toch in te zetten op een ‘stoornis’ wordt ook nog op een andere manier vergroot.  Wie het internet afstruint, en dat doen veel leerkrachten bij vragen over gedrag, komt ook op ‘stoornissen’ uit.

• Google maar eens op ‘opstandig gedrag bij kind’. Zie je op de eerste zoekpagina al een diagnose voorbij komen? ODD soms?


• Zoek nu eens op ‘afwezig gedrag bij kind’. Hoeveel potentiële stoornissen zie je staan? Meer dan één?

En dan te bedenken dat afwezigheid en opstandigheid van tijd tot tijd normale gedragingen zijn. Zo word ik bijvoorbeeld van deze bovenstaande ontwikkeling behoorlijk opstandig. En dan ga ik (heel neurotisch) dit soort teksten schrijven. Is hier nu ook sprake van een stoornis?

Je kunt er naast zitten!

De bron van mijn opstandigheid hangt samen met het gegeven dat we soms te vroeg of te sterk ‘inbreken’ in het leven van een kind. Enige bescheidenheid en voorzichtigheid zou ons sieren.  En daarom wil ik ter illustratie nog even terug naar de eerdergenoemde Kim Peek.

Het werkelijke leven van Kim Peek begon zeer moeizaam . Er werden na zijn geboorte hersenafwijkingen geconstateerd. De boodschap van artsen was dat hij waarschijnlijk nooit zou kunnen lopen en zelfstandig kunnen leven. Ook volgde er op jonge leeftijd de diagnose autisme. De conclusies werden getrokken en er werd een (levens)prognose gegeven.

Maar in tegenstelling tot wat de artsen en deskundigen beweerden heeft Kim Peek zich tegen alle verwachtingen in ontwikkeld tot een volwassen man die met wat hulp zichzelf vrij redelijk kon redden. Het werd ‘Savant Syndroom’ (Autisme bleek een onjuiste diagnose).

Wat echter niemand had voorzien was dat Kim Peek bleek te beschikken over een fenomenaal brein! Kim las hele boeken binnen een uur en kon exacte antwoorden geven op vragen over de inhoud. Noem je geboortedatum en hij wist op welke dag van de week je geboren was. Dat deel kwam in die prognose niet voor.

We kunnen er dus flink naast zitten! Een reden voor bescheidenheid. (Helaas is Kim op 58-jarige leeftijd overleden aan een hartaanval)

En wat als we iets dan toch echt niet normaal kunnen vinden?  Vraag je dan altijd af of er in dat abnormale iets uitzonderlijks schuil zou kunnen gaan. Picasso, Hans Teeuwen, Beethoven, Einstein zijn ook vast niet altijd makkelijk geweest. Streven we naar ‘eenheidsworst’? En zijn we zelfs bereid medicatie daarbij in te zetten?

Ik hoor u denken ‘Dus dan alles maar normaal vinden en verbod op medicatie?!’ Nee hoor! Maar alsjeblieft, wees altijd bescheiden, weloverwogen en genuanceerd!

Ons doel zou moeten zijn het vergroten van de bandbreedte van het onderwijs. Dat is voor mij het idee achter Passend Onderwijs. ‘Normaal zijn’ moet een nog ruimer begrip worden, zeker bij jonge kinderen. En we moeten afstand nemen van onze eigenaardige behoefte om kinderen in een voor ons acceptabel keurslijf te stoppen.

Geef kinderen de kans en de ruimte om zichzelf te zijn… en ons te verrassen!

Met alleen een ruime visie op ‘normaal’ red je het natuurlijk niet. Ik heb dat zelf als leerkracht ervaren. Het is gewoon heel hard werken met zo’n diversiteit aan kinderen (en ouders). Er is dus ook een groep leerkrachten die erg opziet tegen Passend Onderwijs. Wat staat hen te wachten? En hoe gaan ze dat doen?

Lees het artikel op School en Gedrag

Barry Redeker is oprichter van School en Gedrag. Hij heeft werkervaring als zorgcoördinator in het PO en als docent, is gespecialiseerd op het gebied van gedrag en groepsdynamiek.