Mindfulness in je klas: ‘In stilte eten brengt een gevoel van saamhorigheid’

4 september 2015

Tineke Spruytenburg organiseerde eerder dit jaar een retraite voor mensen die in het onderwijs werken. Deelneemster Simone was aanvankelijk een beetje sceptisch, maar nam zich al snel voor om eenmaal terug in haar klas ook meer mindful te proberen te zijn. Bijvoorbeeld tijdens het samen lunchen.

Stichting Leven in Aandacht en HappyTeachers.nu organiseerden in het Hemelvaartweekend van 2015 een retraite voor mensen die in het onderwijs werken. De retraite vond plaats in conferentiecentrum Bosoord in Loenen op de Veluwe.

‘De onderwijsretraite heeft mijn leven veranderd’, vertelt Simone, een 26 jarige leerkracht basisonderwijs, als we elkaar een paar weken na de retraite via Skype spreken. De MBSR*-trainster bij wie ze een ‘8 weekse’ deed, adviseerde haar om deel te nemen. Ze had geen idee wat haar in Loenen te wachten stond: het was de eerste keer dat ze aan een retraite deelnam.

Simone vertelt: ‘Toen ik het gebouw in Loenen binnenstapte, viel me meteen op hoe open en vriendelijk iedereen was. Dat nam niet weg dat ik het heel spannend vond allemaal. Het leek wel of veel deelnemers het ritme en de leefwijze op zo’n retraite al kenden en ik verbaasde me erover dat mensen zo meededen aan alle gewoonten en gebruiken. Zelf werd ik overweldigd door het volle programma en de leefwijze en vroeg me af of ik er goed aan had gedaan om te komen.’

Dat programma begon ’s ochtends om 6 uur. De deelnemers werden op dat vroege tijdstip gewekt met een zacht belgeluid. Een half uur later begon de begeleide ochtendmeditatie met aansluitend mindful bewegen in Tai Chi-achtige oefeningen met bamboestokken in de frisse buitenlucht.
Na het ontbijt waste een groep deelnemers bestek en borden af in aandacht. Door dit soort alledaagse bezigheden met volle aandacht te doen, wordt mindfulness onderdeel van het gewone leven en dat is een belangrijk onderdeel van de retraite.

Elke dag was er een lezing van een Nederlandse boeddhistische monnik met aansluitend een loopmeditatie geleid door een Vietnamese broeder. Er waren daarnaast ontspanningsoefeningen, workshops mindfulness voor het onderwijs, en natuurlijk was er tijd om de ervaringen met al deze meditatievormen met elkaar te delen in kleinere groepen.
Ook bekeken we op een avond de film van Wouter Verhoeven over Wake-Up schools: ‘Happy Teachers will change the world’.

Een van de lezingen ging over de noodzaak om eerst voor jezelf te zorgen als je iets wilt betekenen voor anderen. 'Een gelukkigere wereld begint bij jezelf', schreef een deelnemer in de evaluatie, 'dit was wat mij betreft de kern van de retraite. Waar ik in eerste instantie dacht en hoopte "technieken" te leren om mindfulness de klassen in te brengen, ben ik me er nu heel goed van bewust dat mindfulness niet een techniek is, maar een levenshouding. En dat dat dus begint bij jezelf. Prachtig!'

De behoefte aan technieken of handvatten om mindfulness te kunnen gaan onderwijzen motiveerde veel mensen om naar Loenen te komen. Ook Simone was daar in eerste instantie op gericht. 'En er is er ook een aantal aangereikt waar ik iets mee kan. De mooiste daarvan vind ik de drie bewuste ademhalingen. Op de maandag na de retraite ging ik naar "mijn" groep 5. Op gegeven moment vond ik het onrustig en besloot ik die oefening te doen. Voor ik de tweede uitademing had waargenomen was het STIL!
Ik was verbaasd hoe snel en effectief het werkte en probeerde het voor de zekerheid ook in andere groepen uit. Als ik met al mijn aandacht bij de ademhaling ben, is het vaak bij de tweede ademhaling al helemaal stil. In elke groep! Magisch gewoon!'

Deelnemers “voedden” zich elk op hun eigen wijze. Zo was voor een van hen de Vietnamese monnik een toonbeeld van "Happy Teachers change the World". 'Van zijn rustige en blije uitstraling werd ik zelf ook keer op keer helemaal blij. Grappig om te merken hoe aanstekelijk zoiets kan zijn.'
Dit deed deze deelneemster beseffen wat een impact het kan hebben op een groep als je als leerkracht wel of niet lekker (lees: mindful) in je vel zit!

Simone gebruikt daarvoor de drie bewuste ademhalingen. '’s Morgens voor de leerlingen komen, check ik hoe ik er bij zit, hoe ik me voel en in mijn lijf zit. Dat brengt mij als leerkracht veel rust.'

Ook Putri, die op het punt staat om zich om te scholen tot leerkracht basisonderwijs, is de ‘juiste voeding’ en het zorgen voor jezelf bijgebleven: Haar favoriete quote is: ‘Gras groeit niet harder door er aan te trekken. Gras groeit door het te voeden’. “Ik denk dan aan de kinderen, maar ook aan mezelf. En deze retraite heeft mij erg gevoed. We hebben heel veel mindfulness beoefend en dat heeft me erg goed gedaan. Zoals de broeder al zei, is het contrast met mijn dagelijkse realiteit groot. Ik zal het beetje voor beetje moeten gaan integreren in mijn leven.”

Simone integreerde de oefening in aandachtig eten in haar werk. Wanneer ze met een klas samen luncht, omdat de school een continurooster heeft, dan eten ze in stilte met elkaar. Het ene kind vindt dat wat lastiger dan het andere, maar over het algemeen genieten de kinderen ervan, volgens Simone. “Het brengt een gevoel van saamhorigheid in de groep. Dat missen de kinderen, denk ik, vaak op school.”

Iemand die een periode van grote stress beleefde voor zij naar Loenen kwam, schreef: 'Wat was het leerzaam, inspirerend en bovenal... wat heeft het me veel opgeleverd! De rust in mezelf is teruggekeerd... wat blijkbaar ook zichtbaar is voor mijn omgeving. Meerdere mensen hebben me er al op aangesproken dat mijn uitstraling weer zorgelozer en vriendelijker is. Hoe mooi is dat?!'

En Hedy, tot slot, beleefde de onderwijsretraite als 'de meest inspirerende onderwijsscholing die ik ooit heb gevolgd!'

Tineke Spruytenburg is pedagoog, leerkracht SO en mindfulnesstrainer by HappyTeachers.nu.