Mijn statement: onderwijs zonder ontkoppeling

9 maart 2015

Bas Huijbers maakt een duidelijk en alomvattend statement: hij wil niet langer ontkoppelen. Wat hij daarmee bedoelt? Niemand buitensluiten, ook niet door onvoldoendes te geven, kinderen op de gang te zetten of ze straf te geven. De bewustwording van de impact van dit statement, maakt dat hij zich nog meer wil inzetten om het overal toe te passen. Hier zijn verhaal over de 'mislukte' en geslaagde momenten.

In mijn onderwijs worden leerlingen beoordeeld met cijfers, gepest met scherpe opmerkingen van mij, op de gang gezet, uitgesloten en stil gehouden door ze strafregels te laten schrijven. Met het gevolg dat sommigen van mijn leerlingen, ont-koppeld worden. Dat de leerling niet meer verbonden is met mij als docent of met zijn medeleerlingen, met zichzelf, met de school of zelfs met de samenleving.

Ik ben docent. Ik geef maatschappijleer. Toen ik voor het eerst voor de klas stond, wilde ik de leerlingen enthousiast maken voor mijn vak en daarnaast wilde ik gewoon een goede docent worden en goed worden in mijn vak. Ik denk dat elke docent eigenlijk zo begint.

Ik geef nog steeds maatschappijleer en ik wil nog steeds mijn leerlingen enthousiast maken voor mijn vak en ik wil ook nog steeds een goede docent worden en heel goed worden in mijn vak, maar onderwijs is meer dan dat.

Naast kennisoverdracht gaat onderwijs in de kern over de relatie tussen de docent en de leerling. Deze verbondenheid is essentieel om te kunnen leren.

In de volgende voorbeelden stelde ik de verbondenheid op de proef stel of verbrak ik die zelfs:

De les is al begonnen. Janne, komt vijf minuten te laat binnen. Dit betekent dat ik hem te laat moet melden, in Magister, een soort registratiesysteem en dat betekent weer dat zal hij moeten nakomen.

Nan Cao. Ze levert de eindopdracht over de politiek niet op tijd in en volgens het protocol betekent dat, dat ik nu een punt aftrek moet geven en wanneer ze het dan nog niet inlevert, dan wordt het een 1!

Mert komt de klas in. Ik ken de meeste leerlingen nog niet, omdat ik deze klas nog geen les heb gegeven. Maar hem herken ik wel. Hij was mij opgevallen, doordat hij eerder een conflict had met de buschauffeur.

Ik vind de relatie met de klas belangrijk en tijdens de eerste les is kennismaken dan ook mijn belangrijkste doel.
Als ik de klas rond ga en iedereen een hand schud, kijkt hij weg… oké.

Een tijdje later gaat hij op twee poten van zijn stoel achterover zitten. Ik loop naar hem toe en vraag rustig of hij op vier poten wil gaan zitten. Ik ben zuinig op mijn stoelen.

Weer een tijdje later loop ik naar hem toe en vraag of hij wil beginnen met het maken van de opdracht. Dan zegt hij iets binnensmonds en ik vraag dat te herhalen. Hij wil het niet herhalen, omdat hij ook wel weet dat de docent uitschelden gevolgen heeft. In plaats daarvan zegt hij dat docenten hem altijd moeten hebben!
Het lukt mij nog om de boel te sussen, waarop ik weg loop. Dan zegt hij, hard genoeg, een equivalent van klootzak, in straattaal…

Ik stuur hem de klas uit. De klas is druk, heel druk en het lukt mij niet om ze stil te krijgen. Ik begin te dreigen met ‘Wie nu nog wat zegt die krijgt strafregels’. Ik tel af 'Drie, twee, een', en dan is het even stil. Vervolgens maakt Ricky een grapje. Hij krijgt vijftig strafregels: ''Ik mag niet praten als de docent praat.''

Mijn collega Roderick - met een andere doceerstijl dan ik - wijst mij er weer eens fijntjes op, dat ik iets niet volgens de afspraak doe. Hij handelt altijd volgens de letter van de wet en dat botst met mijn lesstijl, waarbij regels niet meer zijn dan afspraken om samen te kunnen werken. Ik negeer hem volledig, en dat kan ik, of ik maak een slechte grap en sla met de hakken tegen elkaar.

En zo kan ik nog veel meer voorbeelden geven van mijn eigen onderwijs waarbij er sprake is van lastige situaties. Waarbij de relatie met de leerling wordt ont-koppeld. Waarbij er geen sprake meer is van verbondenheid.

Je zou goed kunnen stellen dat het huidige onderwijssysteem allerlei vormen van ontkoppeling creëert. Janne die buiten wordt gesloten, Nan Coa die uitvalt vanwege de onvoldoendes, Mert die straf krijgt en uit de groep wordt gezet, Ricky die buiten wordt gesloten door zijn gedrag en Roderick die er niet bij hoort.

Ik wil dat niet. Daarom is mijn statement: onderwijs zonder ontkoppeling.

In de volgende voorbeelden stel ik de verbondenheid niet op de proef, maar versterk ik die in sommige gevallen zelfs.

Bij Janne die te laat kwam, legde ik mijn hand op zijn rug en toen voelde ik dat heel zijn rug nat was van het zweet. Ik vroeg hoe dat kwam en hij vertelde dat zijn fiets kapot wat, maar hij bij mij niet meer te laat wilde komen en daarom het hele stuk had gerend.

Met Nan Cao heb ik heel veel extra afspraken moeten maken en vaak na de les met haar in gesprek daarover moeten gaan, maar de laatste grote opdracht, net voor het eindexamen leverde ze van de klas als eerste in.

Bij Mert die voor het conflict ging, heb ik tegen de klas gezegd dat ze de opdracht even alleen moesten maken en ben ik daarna direct ook de gang opgegaan en heb ik Mert mijn excuses aangeboden: 'Mert, wat baal ik hiervan. Ik wil niet dat mijn vooroordelen jou buitensluiten. Ik baal hier nog harder van dan jij. Ik vind dat je dit niet verdiend hebt en zullen we het opnieuw doen en net doen alsof dit nooit is gebeurd? We vergeten dit gewoon!'

Dat uur heeft Mert zijn best gedaan om goed mee te doen en dat geldt ook voor de lessen erna.

Ricky heb ik de strafregels laten schrijven, maar hem wel de vrijheid gegeven, om zelf stafregels te bedenken en daarna er een foto van gemaakt en deze op mijn twitter gezet.

Roderick heb ik aan het einde van ‘Challenge Day’ mijn excuses aangeboden, gezegd dat wij nog geen beste vrienden zullen worden, maar collega’s zijn. Tegenwoordig waarderen we wel elkaars kwaliteiten en mag ik die kerel graag.

LEES VERDER.

Bas Huijbers is leraar op het IJburg College in Amsterdam.