‘Mijn ideale situatie is er één waar zowel de leerling als de docent zich veilig genoeg voelt om twijfel te uiten’

13 oktober 2015

‘Twijfels houden je scherp, door het delen ervan kun je elkaar verder brengen.’ Toen docent en mentor Paul Pelle door zijn leerlingen geïnterviewd werd over onderwijs, werd hij aan het denken gezet: wat is nou zijn ideale relatie tussen leerling en mentor? Het woord dat telkens weer terugkomt, bleek ‘twijfels’. De ruimte om twijfels te mogen voelen en delen, door beide partijen, om zo tot een betere relatie te komen.

De Nieuwste School bestaat 10 jaar, iets wat dit jaar op verschillende momenten en manieren passend gevierd wordt. Zo maakt een van onze eindexamenleerlingen een documentaire over de school en ons onderwijsconcept, een documentaire waarvoor ik onlangs geïnterviewd ben.

Nu vind ik het altijd leuk om na te denken over goed onderwijs, zeker in gesprek met leerlingen. Er is één vraag die mij vooral is bijgebleven, een vraag waarvan ook mijn eigen antwoord me weer aan het denken heeft gezet:

Wat is mijn ideale relatie tussen een leerling en een mentor? 

Poehee, daar vraag je wat! Ik geef je even de tijd om na te denken over je eigen antwoord voordat je verder leest. Voel je vrij om de vraag te beantwoorden vanuit een perspectief als docent, als dit gemakkelijker is.

Voor mijn antwoord maakt het perspectief niet uit, denk ik. Mijn ideale relatie tussen een leerling en een docent is gebaseerd op gelijkwaardigheid, iets wat op De Nieuwste School (gelukkig) wordt nagestreefd. Maar om mijn antwoord wat specifieker te maken: mijn ideale situatie is er één waar zowel de leerling als de docent zich veilig genoeg voelt om twijfel te uiten.

Het lijkt misschien iets kleins of onbenulligs - die twijfels zijn voor mij een belangrijk bestanddeel van mooi onderwijs. Twijfels houden je scherp, door het delen ervan kun je elkaar verder brengen.

Twijfelen betekent dat je nadenkt over zaken, dat je een situatie niet klakkeloos accepteert. Ik merk dat dit nogal wennen is voor beide partijen; we lijken al snel in de situatie te komen waarin de docent een alleswetend wezen is dat gevolgd moet worden.

Alleswetend ben ik zeker niet: ik hoor daarom graag dat leerlingen vragen stellen over mijn keuzes en opdrachten. Vaak is het voldoende om te vragen wat mijn beweegredenen zijn, om zo te voorkomen dat ik dingen op de automatische piloot doe, ‘omdat het de afgelopen jaren ook al zo ging’. Daarnaast wil ik mijn leerlingen een kritische houding meegeven die hen in hun leven ver kan brengen, een houding waarmee zij als volwassenen samen een goede maatschappij kunnen vormen. Om hen die houding mee te geven stel ik regelmatig vragen over hún keuzes en acties. Ik hoop dat ik toegankelijk genoeg ben voor mijn leerlingen om deze houding naar mij te tonen.

Twijfelen betekent ook dat je het nog niet weet, je hebt nog geen oordeel geveld. Dit is iets waar wij als docenten wat te leren hebben: stel vragen aan je leerlingen voordat je zelf bedacht hebt wat de reden van een bepaald gedrag is. Ga in gesprek, deel je twijfels over dat wat je ziet. Door je twijfels te delen kun je tot een heel ander oordeel komen, doordat je de leerling de kans geeft een aandeel te hebben in je denkproces. We oordelen snel, en vaak handelen we ook naar die oordelen zonder dat we zeker weten of onze ideeën wel kloppen.

De relatie tussen een leerling en een docent is voor mij fragiel, spannend, vol aandacht. Een relatie die op alle momenten wederzijds is.

Dit was mijn antwoord op de vraag. Het is echter nog geen antwoord op de vraag hoe ik dit in de praktijk breng. Eerlijk gezegd handel ik nog lang niet altijd naar mijn eigen 'droombeeld'. Drukte, stress, vermoeidheid en soms ook desinteresse of zelfs arrogantie kunnen ervoor zorgen dat ik anders handel dan ik eigenlijk zou willen. Ik vind het fijn om te merken hoe een enkele vraag wel dagen blijkt door te werken, uiteindelijk onvermijdelijk ook in mijn handelen.

Een eerste stap die hierbij hoort is dezelfde vraag aan mijn leerlingen stellen. Ik houd jullie op de hoogte.

Paul Pelle is mentor/docent van De Nieuwste School in Tilburg. Daarnaast startte Paul in 2012 de website Mentortijd, om via die weg andere mentoren te bereiken en ideeën met elkaar te delen.