'Met een gemeenschappelijk doel voor ogen het onderwijs veranderen: Aan de kant blijven staan kan niet meer!'

16 februari 2015

Zal ook de huidige focus op pedagogiek - en de parallel gevoerde strijd tegen de afrekencultuur - niet in schoonheid stranden? Deze verwachting hoort Adrie Groot nog regelmatig om zich heen. Ook al zijn er honderden prachtige voorbeelden van 'onderwijs anders organiseren', toch hebben deze ontwikkelingen nog niet geleid tot een wezenlijke verandering in het systeem. Wat is daar dan nog voor nodig? Zijn blog over de plek der moeite: 'Aan de kant blijven staan kan niet meer!'

'Ik moet het eerst nog maar eens zien,' zei Kees. Tijdens een geanimeerd gesprek met hem en de directeur van de school gaf hij aan zeer onder de indruk te zijn van de blogs die ik elke week schrijf. 'Deze ideeën breng ik al jaren in, maar toen luisterde niemand.' Ik kan me zijn houding wel voorstellen. De afgelopen jaren lijken overheid, inspectie - maar ook ikzelf als bestuurder - steeds meer aandacht te geven aan toetsen, meten en getallen. Dan kun je niet verwachten dat een andere, meer pedagogische invalshoek, meteen omarmd wordt.

Zal ook de huidige focus op pedagogiek - en de parallel gevoerde strijd tegen de afrekencultuur - niet in schoonheid stranden? Deze verwachting hoor ik nog regelmatig om mij heen. Ook al zijn er honderden prachtige voorbeelden van 'onderwijs anders organiseren', toch hebben deze ontwikkelingen 'nog' niet geleid tot een wezenlijke verandering in het systeem. Wat is daar dan nog voor nodig?

In november sprak ik Luc Stevens - emeritus hoogleraar orthopedagogiek aan de UU. Hij gaf aan dat het onderwijs het systeem zelf niet kan veranderen. Wat we wel kunnen doen is de goede voorbeelden krachtiger maken.

Leerkrachten, scholen en besturen hebben op basis van een gezamenlijke pedagogische visie allerlei experimenten ingezet in het onderwijs. Het ene nog mooier dan de ander. Elk experiment wordt gekoesterd en uitgebouwd. Er wordt veel tijd (en energie) in gestoken.  Het een en ander leidt soms tot aanpassingen in de klas of op de school. Maar vaak blijft het daarbij. Zelden leiden zij tot een wezenlijke verandering in het onderwijssysteem.

In zijn boek 'Het prachtige risico van onderwijs' gaat Gert Biesta o.a. in op participatie. Daarbij refereert hij regelmatig aan de visie van de Amerikaanse filosoof, psycholoog en pedagoog John Dewey. Deze onderstreept het grote belang van een brede participatie van het onderwijs, waarbij in gezamenlijkheid de kijk van iedereen op onderwijs transformeert en uiteindelijk leidt tot een veranderende, nieuwe kijk op onderwijs.

Met de reactie van Kees in gedachten moest ik even denken aan Thijs Homan, hoogleraar Verandermanagement op de Open Universiteit. In zijn essay 'De binnenkant van organisatieverandering' (Homan 2008) geeft hij aan dat hooguit 30% van organisatieverandering veroorzaakt wordt door veranderkundige interventies en acties. De invloed van onzichtbare factoren, de zogeheten betekeniswolken, is vele malen groter. Betekeniswolken gaan over datgene dat er ‘hangt’, ‘leeft’ en ‘rondgaat’ in de informele circuits en wandelgangen van de organisatie. Betekeniswolken zijn gedeelde ideeën, gevoelens, gedachten, die kennelijk door een groot aantal mensen gedeeld worden. En ze gaan over wat men er écht van vindt. Aan de buitenkant kan het dan lijken alsof er in de organisatie al veel verandert, maar zolang aan de binnenkant nog dezelfde 'betekeniswolken' hangen, zal er fundamenteel niets veranderen.

Prof. dr. André Wierdsma - hoogleraar Organisatie en Co-creëren op Nyenrode Business Universiteit - ziet veranderen als het coherent verstoren van een systeem. Dit betekent mensen confronteren met situaties, betekenissen en andere betrokkenen. Dit geeft nieuwe invalshoeken om te kunnen reflecteren op de patronen in denken en handelen. Je sluit aan bij het verlangen van bijna alle mensen om het ‘beter’ te willen doen.

Veranderen is 'contexten creëren om collectief de patronen te heroverwegen' op de Plek der Moeite. Veranderen is een collectief leerproces om aan de hand van Tijdelijke Werkbare Overeenstemmingen (TWO’s); al handelend en lerend, stappen te zetten in de richting van effectievere en psychologisch gezondere situaties.

Als we werkelijk het onderwijs willen veranderen - de inspectietrein van controle en afrekenen willen stoppen, onderwijs willen organiseren vanuit het kind - dan zullen we met het oog op dit gemeenschappelijke doel in gezamenlijkheid stappen moeten zetten. Aan de kant blijven staan kan niet meer!

In deze weken van Cito-toetsen is een eerste stap om de toetsresultaten uitsluitend te gebruiken voor het leren en onderwijzen. Dus toetsresultaten blijven in de school.
Sla de deur naar Cito Inspectie, Vensters PO - voor wat betreft de toetsresultaten - hermetisch dicht. #geentoetsdeschooluit

Adrie Groot is voorzitter College van Bestuur van stichting Flore in Heerhugowaard.