Luc Stevens: 'Politieke leiders zijn geheel van de wijs'

15 december 2010

Politieke praktijk houdt geen gelijke tred met de ontwikkelingen in de samenleving en loopt daarmee het gevaar haar ordeningsfunctie te verliezen (Norbert Röttgen, Die Zeit, 26 februari 2009). We hebben inmiddels in onderwijs-Nederland weer de nodige reflexmatige commotie achter de rug. De minister zegt dat er beter gepresteerd moet worden, het veld vraagt om meer geld. Het is voorspelbaar, zegt Luc Stevens. ''Zoals ook de uitslag: er komt meer geld (hoewel dat nu niet zo zeker is), de resultaten gaan voor korte tijd omhoog, wat het ook betreft, en niemand ziet verder het grote nut van de interventies van boven.''

Geen moreel kompas

Zo gaat het ook nu naar aanleiding van de tegenvallende PISA resultaten: actie – reactie zonder een plausibele interpretatie of verklaring van wat er nu aan de hand is. Wat is nou de betekenis van de terugval in de rangorde van landen?

Het eerste antwoord laat niet lang op zich wachten: de terugval van dit land in de orthodoxie van discipline en controle met het instructiemodel als algemeen geldend. De toets bepaalt het onderwijs. Onderwijs blijft selecteren en voor de uitvallers zijn er voorzieningen (die steeds meer geld vragen). De aanvankelijke aandacht voor de grote individuele verschillen in het onderwijs met als adagium niet selectie, maar kans voor de leerling, is verdwenen. Meer aandacht is er wel voor de leraar, maar dan niet in zijn rol voor de leerling, maar als wetenschapper die ook onderzoek doet. Het leerstofjaarklassensysteem, de gerenommeerde en zeer ruim gedocumenteerde bron van uitval en teleurstelling bij leerling én leraar, werd door de cie. Dijsselbloem nog eens bevestigd in zijn maatschappelijke functie. Daar hoort ook bij dat in school niet wordt opgevoed, dat doen we thuis. De huidige bewindsvrouw zei het onlangs weer. Onderwijs heeft geen moreel kompas! Niet nodig, we vragen prestaties.

Van de wijs

Wij zijn geheel van de wijs, gezien de maatschappelijk breed erkende noodzaak dat ieder talent nodig is, dat scholen daarom hun leerlingen in staat moeten stellen te laten zien wat ze kunnen, dat scholen daarom op gemotiveerde leerlingen moeten kunnen rekenen, dat onderwijs daarom met individuele verschillen rekent (de leerling voelt zich op zijn plaats) en dat leraren daarom goed met leerlingen moeten kunnen omgaan. Kans in plaats van selectie, leren in plaats van selecteren, het ging toch om de leerling?

Leraren en leerlingen serieus nemen

Graag wordt ook in Nederland gerefereerd aan het voorbeeld Finland, het eerste Europese land op de ranglijst. Het is interessant te weten wat Andreas Schleicher, de founding father van de PISA studies, over Finland zegt: “They have moved from ‘hit and miss’ teaching practices to establishing universal high standards. They have shifted from uniformity in the system to embracing diversity and individualizing learning” (Schleicher, 2004, The economics of knowledge: why education is key for Europe’s success. Lisbon Council Policy Brief). Dat is één. Maar interessant is ook te weten wat men van zijn leraren in Finland verwacht. Uitgangspunt is dat leerlingen niet alleen het nodige weten en kunnen, maar eerder nog dat zij hun kennis en vaardigheden in stand weten te houden en zin in leren houden. Dat zij zelfstandige en zelfverantwoordelijke ‘learners’ worden en blijven. Het gaat om de motivatie. Daarom worden aspirant leraren na hun vakopleiding op pedagogische criteria wel of niet toegelaten tot de lerarenopleiding en krijgen zij daarna de nodige ruimte om met hun leerlingen te werken. Dat ziet er anders uit dan wanneer in ons land tweewekelijks taal- en rekenresultaten tot beleid worden verheven. Leraren en leerlingen worden in Finland echt hoogst serieus genomen.

Luc Stevens, algemeen directeur van het NIVOZ.