'Leraren en opvoeders hebben de verantwoordelijkheid om van weerstand bieden een pedagogische prioriteit te maken'

13 april 2016

Weerstand ervaren, weerstand leren bieden aan verlangens en leren omgaan met weerstand van anderen: dit zijn fundamentele ervaringen die kinderen in opvoeding en onderwijs moeten meekrijgen. Sterker nog: kinderen hebben er recht op, zo stelt de 67-jarige Franse pedagoog Philippe Meirieu. Hij was vorige week in Driebergen voor een masterclass. 'Leraren en opvoeders  hebben de verantwoordelijkheid om van weerstand bieden een pedagogische prioriteit te maken. Ze moeten dit bieden aan de torenhoge maatschappelijke verwachtingen van het onderwijs, aan de ouders en leerlingen die een beroep op hen doen en - niet in de laatste plaats - aan zichzelf.' Lees meer.

Weerstand is in het denken van Meirieu - in Frankrijk de pedagoog bij uitstek - geen obstakel dat overwonnen moet worden, maar een noodzakelijke voorwaarde voor een volwassen levenshouding. Daarmee sluit hij in zijn werk aan bij de ideeën en opvattingen die ook bij Gert Biesta leven. Biesta - die sinds 1 april de leerstoel Pedagogische dimensies op de UvH bekleedt - sprak eerder over de het belang van het volwassen-in-de-wereld komen, tegen de achtergrond van de infantilisering van het onderwijs. Een begrip dat ook Meirieu in de mond neemt  in zijn laatste boek: Pedagogiek de plicht om weerstand te bieden, zie onderstaand fragment.

De leerling benaderen als subject
Dit is een fragment uit hoofdstuk 8

De huidige situatie doet een beroep op ons om de vicieuze cirkel van algemene 'infantilisering' te doorbreken. Opvoeders moeten nee durven zeggen tegen elke vorm van sociale manipulatie. Ze moeten leerlingen en kinderen in staat stellen om situaties te ervaren waarin zij zich kunnen ontwikkelen én emanciperen. We hebben hiervoor consequente volwassenen nodig, bij wie ideologische strijd en pedagogisch handelen met elkaar resoneren; niet om de leerlingen voor te programmeren, maar integendeel, om weerstand te bieden aan elke vorm van normalisering en onderwerping. (...) We dienen dagelijks te strijden voor de vrijheid en de democratie. Met behulp van een dergelijk perspectief kunnen we de kenmerken van een leerling-als-subject identificeren. en kunnen we overeenkomstige pedagogische aanbevelingen doen.

De uitkomsten van deze benadering van deze leerling-als-subject moeten met voorzorg worden behandeld. We kunnen de afzonderlijke delen van het subject namelijk niet isoleren. Een subject is per definitie een geheel, een eenheid, een intentionaliteit die zichzelf met elke handeling in zijn geheel op het spel zet. Deze lijst is dan ook niet meer dan een hulpmiddel om pedagogische reflectie en creativiteit op te wekken.

Deze tien kenmerken worden niet in volgorde van belangrijkheid genoemd, niet in chronologische volgorde van verschijning. Ze zijn nauw met elkaar verbonden: het zijn onafscheidelijke facetten van één opvoedkundig project.

1. Een leerling-als-subject is in staat... in de wereld te zijn zonder er altijd het centrum van te willen zijn.

2. Een leerling-als-subject is in staat... zijn impulsen te beheersen

3. Een leerling-als-subject is in staat... het verlangen om te willen weten te transformeren tot een verlangen om te leren

4. Een leerling-als-subject is in staat... onderscheid aan te brengen tussen wat hij doet en wat hij leert

5. Een leerling-als-subject is in staat... afstand te nemen om te luisteren naar zienswijzen van anderen, buiten en in zichzelf

6. Een leerling-als-subject is in staat... zijn aandacht te richten en zich volledig te wijden aan een fysieke of mentale activiteit

7. Een leerling-als-subject is in staat... zich te onttrekken aan de verleiding en de greep van een persoon, voorwerp of groep

8. Een leerling-als-subject is in staat... weten en geloven uit elkaar te houden

9. Een leerling-als-subject is in staat... de eis tot nauwkeurigheid, rechtvaardigheid en waarheid te internaliseren

10. Een leerling-als-subject is in staat... de verlangens die hij in zich draagt te sublimeren

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bestel hier het boek

UItgeverij Phronese: Over Meirieu en de vertaling van zijn laatste boek

Artikel van Simon Verwer: Het pedagogisch moment en de plicht tot weerstand bieden