Leraar Roel, Charlie Hebdo en het gesprek in de klas...
8 januari 2015
Na ontzettende heftige nieuws uit Parijs van gisteren voelde Roel van Dael - leraar op SBO Het Palet in Weert - een sterke behoefte om dit bespreekbaar te maken in de klas. Hij heeft getracht een les in elkaar te zetten die er toe doet. In deze bijdrage deelt hij zijn powerpoint-presentatie, die hij laat volgen door een relatiecirkel, een hulpmiddel voor het systeemdenken en om te laten zien dat alles in de wereld met elkaar verbonden is en niet los van elkaar staat.
Waarom systeemdenken?
Door de globalisering, die zich manifesteert op economisch, sociaal, cultureel en ecologisch vlak, wordt onze samenleving wordt alsmaar complexer. De werkelijkheid bestaat namelijk niet uit losse feiten en gebeurtenissen, maar uit relaties! Willen we de leerlingen iets bijbrengen over ‘de relatie tussen bosexploitatie en biodiversiteit’. Dan kunnen we de leerinhoud onmogelijk in vakjes gaan opdelen. De ecologische, sociale en economische aspecten zijn namelijk onlosmakelijk verweven met elkaar.
We krijgen dus te maken met tal van ‘duurzaamheidsvraagstukken’, waar we niet zomaar een oplossing voor vinden. Er heerst een gevoel van ‘onzekerheid’. De leerkracht weet voldoende over de verschillende vakken onderling, maar voelt zich niet altijd zeker genoeg om de samenhang tussen de verschillende domeinen te bespreken. Toch is belangrijk dat kinderen kennis verwerven over deze complexe werkelijkheid. Dit vergt voor het onderwijs een totaal nieuwe aanpak. We kunnen deze leerinhouden niet langer ‘vereenvoudigen’ en opdelen in ‘vakken’. De lineaire benadering (oorzaak - gevolg) of analytische benadering (losse feiten) van deze vraagstukken volstaat niet meer. We moeten het totaalbeeld achterhalen! Dit kan enkel door over te schakelen naar een constructieve systeembenadering.
We laten de kinderen, die van nature systeemdenkers zijn, zelf hun kennis ontwikkelen! Voor de leerkracht is dit een grotere uitdaging als voor de leerlingen.
Waarom relatiecirkels?
De relatiecirkel grafiek is een visueel hulpmiddel om het proces van systeemdenken te ondersteunen. Het beeld ondersteunt het denkproces...
De relatiecirkel kan onderlinge relaties verduidelijken, wat kan leiden tot het beter begrijpen van oorzaken en gevolgen van een probleem. Bovendien brengt de bespreking van dergelijke relatiecirkels communicatie op gang. De kinderen kunnen van elkaar leren, wat de betrokkenheid en de kwaliteit van het leren ten goede komt.
Bij gedragspatroongrafieken kunnen we een patroon in de loop der tijd in beeld brengen. Er is een toename of afname van iets dat kan veranderen (de variabele).
De grafiek maakt echter nog niet duidelijk waardoor iets toeneemt of afneemt, dit doet de relatiecirkel wel.
Achteraf wordt het verhaal bij de cirkel aan elkaar verteld. Via onderwijsleergesprek gaat de leerkracht na waarom leerlingen een bepaalde variabelen of pijlen op de cirkel hebben geplaatst. Let op: een relatiecirkel vertelt niet dé absolute waarheid, maar wel de waarheid van diegene die de cirkel getekend heeft, hoe hij/zij de samenhang binnen een verhaal, probleem, situatie ziet... Er zijn meerdere mogelijkheden.
Zie ook deze link
Kijk nu naar de Powerpoint van Roel van Dael --> klik op Charlie Hebdo
Enkele vragen:
- Vrijheid van meningsuiting, wat is dat?
- Satire = met humor kritiek geven op maatschappelijke onderwerpen. Welke voorbeelden van satire herken je in het filmpje van Shrek? -->
Maak daarna de relatiecirkel!!
RELATIECIRKELS MAKEN - Hoe pak je dat aan?- Zoek een verhaal waarin iets verandert.
- Lees het verhaal goed door/voor.
- Ga op zoek naar woorden die veranderen. We noemende deze veranderwoorden ‘variabelen’.
- Schrijf alle variabelen op het bord.
- Bekijk samen met de kinderen welke variabelen ‘meer of minder’ kunnen worden. Veeg de anderen weg.
- Kies samen met de kinderen de 4 of 5 belangrijkste variabelen uit.
- Schrijf de gekozen variabelen rond de cirkel. Formuleer ze dusdanig dat ze meer of minder kunnen worden.
- Je kunt bij elke variabele een groene en rode stip zetten. Een rode stip wilt zeggen; de variabele wordt minder. Een groene stip wilt zeggen; de variabele wordt meer.
- Begin b.v. bij variabele A. Denk na over welke andere variabele verandert wanneer variabele A meer of minder wordt. (laat de kinderen de zin beginnen met ‘hoe meer… of hoe minder…’)
- Trek de pijl en laat het kind het verhaal achter de pijl vertellen. Een getrokken pijl is altijd goed mits het verhaal erachter plausibel is.
- Eventueel kun je causale lussen eruit halen. Dit is het geval wanneer er tussen twee variabelen twee pijlen heen en weer gaan. (kan echter ook tussen meerdere variabelen).
Bekijk of er causale lussen in zitten en geef deze een felle kleur.
Veel plezier!
Roel van Dael is leerkracht in het speciaal basisonderwijs | Belangstelling in omgang tussen mensen en het filosofisch gesprek.
Reacties