'Krijg je er ook een cijfer voor? Nee, waarom zou ik die opdracht dan maken!'

23 oktober 2016

Wouter Siebers ziet zijn klas uiterst gemotiveerd, creatief en verantwoordelijk omgaan met het maken/schrijven van een recensie over een boek. Het gesprek komt bijna tot afronding als 'de vraag' wordt gesteld. ‘Krijg je er ook een cijfer voor?’ Nee, zegt Wouter. Voordat hij verder kan, zakt een aantal leerlingen onderuit en hoort hij een zware jongensstem: ‘Ja, waarom zou ik het dan maken!' Een column van zijn hand, eerder gepubliceerd in De Nieuwe Leraar, over cijfers, normering en feedback. 'Het is, denk ik, mijn eigen schuld, die van mijn collega’s en van het onderwijs als geheel.'

Een aantal weken geleden had ik een discussie met mijn groep acht. Ze kregen de opdracht om het boek Oorlogswinter van Jan Terlouw te recenseren. Al mijn leerlingen hadden het boek gelezen, omdat het dit jaar opnieuw is uitgegeven door Geef mij maar een boek.

Een mening geven over het boek doe je uiteraard met een aantal stevig onderbouwde argumenten. Tijdens het groepsgesprek kwamen er meerdere vragen langs. ‘Meester, mag ik een mindmap maken?’ ‘Uiteraard!’. ‘Mag ik een vlog maken, net zoals op youtube?’ ‘Zeker! Hoe zie je dat voor je? Kunnen we samen bedenken wat er nodig is om een goede vlog te maken?’. ‘Ik ga een toneelstukje doen,’ riep Sophie enthousiast. We kwamen samen tot criteria voor een goede recensie. Een mooi opbouwend klassengesprek, waarbij de leerlingen meedenken en zelf verantwoordelijkheid voelen nog vóórdat ze aan de opdracht zijn begonnen.

Het gesprek kwam bijna tot afronding toen de bom barstte. ‘Krijg je er ook een cijfer voor?’ ‘Nee’ zei ik. Voordat ik met mijn toelichting kon beginnen zakte een aantal leerlingen onderuit en links van mij hoorde ik een zware jongensstem: ‘Ja, waarom zou ik het dan maken!’.

Het was niet de eerste keer dat de leerlingen geen cijfer kregen voor een opdracht. Toch neem ik mijn leerlingen hun reactie niet kwalijk. Het is, denk ik, mijn eigen schuld, die van mijn collega’s en van het onderwijs als geheel. En van jou? Wij houden een systeem in stand waar leerlingen werken voor cijfers. Waarin leerlingen zichzelf met andere leerlingen vergelijken door te kijken of ze een half punt hoger hebben gescoord dan hun buurman. Hebben we ontwikkeling gereduceerd tot enkel een cijfer rechts bovenaan een toetsblad?

Ik ben niet tegen cijfers en vind het prima een aantal zaken op deze manier te normeren. Toch ben ik me er steeds bewuster van dat het aan mij is om mijn leerlingen eigen verantwoordelijkheid te geven. Ook op dit gebied. Ze maken een recensie om er beter in te worden, om een volgende stap te zetten. Niet omdat er vervolgens een 8,5 bovenaan hun blad staat, maar omdat ze weer een nieuwe vaardigheid hebben geleerd. Als iemand naar de mening van mijn leerlingen vraagt, zijn ze in staat dit weer een beetje krachtiger te formuleren. Dan heb ik als leerkracht mijn doel toch bereikt?

Tijdens de laatste minuten in de kring kwam langzaam het besef bij groep acht dat de opdracht nog steeds ontzettend leuk was. Ook als er geen cijfers, maar wel feedback werd gegeven. Door de hele klas. Zo kwam het dat we op een vrijdagmiddag filmpjes en tekeningen bekeken, voorgelezen werden en een toneelstukje zagen. Ik heb niemand meer over een cijfer gehoord.

 Wouter Siebers is groepsleerkracht op de Caeciliaschool in Amersfoort en gedragsspecialist bij de stichting KPOA. Deze column stond eerder in De Nieuwe Leraar, nummer 2.