Kinderen op straat laten spelen, zonder toezicht? In Maryland bellen ze dan 911.

14 mei 2016

Free-range parents. Ouders die hun kinderen een ‘vrije uitloop’ toestaan. Die aanduiding kreeg vorig jaar een Amerikaans ouderpaar, omdat ze hun kinderen van 10 en 6 jaar alleen in het park lieten spelen. En behalve dat media-label, kregen ze een formele berisping wegens verwaarlozing. Een dergelijke overbeschermende samenleving zou de Poolse pedagoog Janusz Korczak een doorn in het oog zijn geweest: ‘Uit angst dat ons kind iets overkomt, ontnemen wij het ‘t leven.’ Voorzitter van de Nederlandse Korczak Stichting, Arie de Bruin, legt uit wat Korczak daarmee bedoelde.

Is het verwaarlozing om een kind zelf de wereld te laten ontdekken? Alexander en Danielle Meitiv kregen een berisping van de Kinderbescherming in de VS, omdat ze hun kinderen alleen naar huis laten lopen.

Dit bericht stond vorig jaar op 1 april in NRC Handelsblad. Eerst vermoedde ik nog een aprilgrap, maar het bleek realiteit in de wereld van nu: de Amerikaanse Kinderbescherming heeft Danielle en Alexander formeel berispt wegens ‘verwaarlozing’. Het echtpaar is in beroep gegaan, maar loopt in het ergste geval het risico de ouderlijke macht kwijt te raken over de kinderen.

Heel Amerika kent Danielle en Alexander Meitiv inmiddels als de free-range parents, de ‘vrije-uitloopouders’. Zij hebben besloten hun kinderen te laten spelen, hen zelfstandigheid te leren en te leren omgaan met risico’s.

Kinderen die zelf hun wereld ontdekken, alleen hun gang kunnen gaan, is ondenkbaar geworden in het Amerika van nu. Een moeder uit New York die haar negenjarige dochter alleen met de metro liet gaan, kreeg van een tabloid de titel ‘America’s Worst Mom’. Het kan bovendien strafbaar zijn. Een moeder in South Carolina kreeg een celstraf nadat ze haar dochter, ook negen, zonder toezicht in de speeltuin had laten spelen.

Misschien zijn dit uitwassen, maar het toont een trend, die we ook in Europa tegenkomen: kinderen zijn onmondige wezens, zelfstandig niet in staat tot enig goed, zij kennen de gevaren niet en alleen onder toezicht van volwassenen komen zij tot enige ontwikkeling; ze moeten constant in de gaten gehouden worden. Tegelijk zijn het wel onze prinsen en prinsesjes: we hebben hoge verwachtingen van hen en we zullen er bovenop zitten om ervoor te zorgen dat zij aan die verwachtingen voldoen. Kinderen groeien hier op in de meest veilige samenleving uit de geschiedenis, en toch zijn we als de dood dat hen iets overkomt en zetten we hen onder de stolp van onze eigen angst.

De Poolse pedagoog en arts Janusz Korczak stelde het ooit zo messcherp: ‘Uit angst voor de dood van het kind, ontnemen wij hem het leven’ (J.Korczak, Hoe houd je van een kind). En inderdaad, dat is hier precies aan de hand. Niet alleen in Amerika, maar ook in ons land. De ruimte voor kinderen om zelf de wereld te ontdekken wordt steeds meer ingeperkt. We scheppen weliswaar een eindeloze nieuwe virtuele ruimtes die kinderen via telefoon of iPad mogen verkennen, maar alles wat daar te ontdekken valt hebben wij als volwassenen al voor hen ontdekt en erin gestopt.

Alleen of met je vriendjes erop uit trekken in de échte wereld, de natuur in of op de fiets de buurt verkennen is er niet meer bij! Je eigen taal ontdekken in jouw tempo kan ook niet. Zelfs als je drie jaar bent, gaan wij al methodisch aan de slag om te zorgen dat jij precies de woordenschat krijgt die wij verantwoord vinden.

Het is goed om weer eens te rade te gaan bij Korczak die zijn kinderen zelfs in de meest onveilige omgeving van het getto ruimte bood: ‘Een opvoeder, die elke onaangename verrassing wil vermijden, die niet verantwoordelijk wil zijn voor dingen die nu eenmaal gebeuren kunnen, is voor kinderen een tiran.’ Ik eindig deze column daarom met een parafrase hierop: ‘Een samenleving, die elke onaangename verrassing wil vermijden, die niet verantwoordelijk wil zijn voor dingen die nu eenmaal gebeuren kunnen, is voor kinderen een dictatuur!‘ Misschien kunnen wij zo hier en daar zones creëren waarin zij wel vrij kunnen zijn en recht hebben op hun eigen blauwe plekken.

Arie de Bruin is pedagoog, leraar en voorzitter van de Janusz Korczak Stichting

De Korczak Stichting publiceert al sinds 2002 een jaarboek. De meest recente editie, het Jaarboek 2015, heeft als titel ‘Het recht van het kind op leven en dood’ met als ondertitel: ‘Uit angst dat ons kind iets overkomt, ontnemen we het ’t leven’. Het is hier te verkrijgen.

hetkind-magazine #4: Grenzen Op 10 mei is het nieuwe magazine van het kind verschenen, met als thema ‘GRENZEN’. We nemen je mee op een ontdekkingsreis langs fysieke, morele en maatschappelijke grenzen. Met bijdrages van o.a. Micha de Winter, Gert Biesta, Luc Stevens, Beate Letschert, Simon Verwer en Ellen Emonds. We spraken de hoofdrolspelers uit de nieuwe VPRO-documentaire Maatschappijleer en bezochten de – door de vluchtelingenstroom – snel uitdijende Utrechtse Internationale Schakelklassen.

Ook publiceren we enkele elementen uit het nieuwe Korczak jaarboek, inclusief de inleiding met daarin een verdere verkenning van het door Korczak provocerend geformuleerde grondrecht dat een kind ‘recht heeft op zijn eigen dood’. Je kunt nu een aantal exemplaren bestellen voor je school, je organisatie of je collega's. Klik dan op deze link. De kosten zijn gering. Het magazine wordt verkocht per 5 of 10 stuks, juist om het gesprek over goed onderwijs te stimuleren, om te inspireren en om jezelf en elkaar in de praktijk te legitimeren.