'Juist in het belang van het nieuwe en revolutionaire dat in ieder kind zit, moet het onderwijs in zekere zin conservatief zijn'

5 juli 2013

Verbaasd dat vrijwel alle fracties van de Tweede Kamer de iPadschool van Maurice de Hond kritiekloos omarmen, stuurde filosofe/schrijfster Joke Hermsen op Twitter dit berichtje over het onderwijs de wereld in: 'We willen Hannah Arendt scholen i.p.v. iPadscholen. Dus: denken, dromen, leren, verbeelden, verdiepen en docenten die mooie verhalen vertellen.' Het bericht bereikte via de digitale media binnen een etmaal vele tienduizenden lezers. Zo kwam Hermsen in de 'paradoxale' situatie terecht de moderne communicatietechnologie kritisch tegen het licht te willen houden, terwijl ze er zojuist optimaal gebruik van had gemaakt. In de Volkskrant wijdde ze er een opiniërend stuk aan. 'Juist in het belang van het nieuwe en revolutionaire dat in ieder kind zit, moet het onderwijs in zekere zin conservatief zijn.' Maurice de Hond reageerde daags erna, geprikkeld. 'Veel van wat Hermens op haar scholen zou willen, gaat op onze scholen gebeuren.'

Joke Hermsen is schrijfster en filosofe. Vorig jaar verscheen haar roman Blindgangers . Ze schrijft over de paradoxen die ons moderne bestaan lijken te kenmerken. 'Binnen de filosofie hoeven deze gelukkig niet onmiddellijk glad gestreken te worden, maar vormen ze juist een belangrijk hulpmiddel om bepaalde kwesties scherper in het oog te krijgen.'  In een tiental kritische stellingen belicht ze in de Volkskrant de verhouding van de moderne mens tot de nieuwe communicatietechnologie en de rol die deze binnen het onderwijs zou moeten spelen. Hierbij liet ze zich inspireren door het gedachtegoed van de filosofe Hannah Arendt (1906-1975).  Lees verder

Reden voor Maurice de Hond om hierop te reageren, nog maar weer eens misverstanden weg te nemen en verdere nuances aan te brengen. Zijn verhaal, dat tevens een uitleg is van het onderwijsconcept van o4nt dat per 1 augustus op tenminste 11 scholen zal worden gestart. 'Geen "iPadschool", maar een zorgvuldig en volledig schoolmodel.'

(...) Juist veel van wat Hermsen op haar scholen zou willen, gaat op onze scholen gebeuren, mede dankzij de wijze waarop we de iPad gaan inzetten. En dat is dus zeker niet de hele dag. Daarbij vraag ik me af in welke mate de bestaande scholen op dit moment (zonder de inzet van de iPad zoals wij bepleiten) invulling geven aan haar wensbeeld inzake onderwijs. Bij de meeste scholen die ik heb gezien in ieder geval bedroevend weinig.

Hermens had trouwens al 50 jaar de tijd om de Hannah Arendt school op te richten. Waarom heeft zij nooit een initiatief genomen? Er zijn nogal wat ouders die een eigen idee hebben voor beter onderwijs, maar daar kennelijk niets voor ondernemen, maar in de pen klimmen als andere ouders wel hun ideaal proberen te verwezenlijken. Ik heb een mailbox vol van ouders die herkennen hoezeer bestaande scholen voor hun kind eerder een beperking dan een uitdaging betekent en zien dat deze schoolvorm wel bij hun kind en hun opvattingen aansluit. (Met als gevolg dat in Sneek een school die aan het krimpen was nu een wachtlijst heeft).

Een school die kinderen niet alleen goed voorbereidt op de - steeds digitalere - toekomst, maar ook een betere aansluiting biedt tussen de wereld thuis en de wereld op school. En daarbij ruim aandacht schenkt aan veel onderdelen genoemd in het stuk van Hermens.(...)

(...) Er is een breed scala van instrumentarium beschikbaar op de iPad waar ook jonge kinderen hun creativiteit mee kunnen uiten. Naast de creativiteit die op school in de fysieke omgeving plaats kan vinden (zoals kleien, schilderen) is er ook een grote variëteit van creativiteit in de virtuele omgeving. Maar dan moet je er wel met een open geest naar willen kijken en niet behept zijn met een grote mate van nostalgie en/of de standaard reflex van ouderen hebben om hetgeen jongeren doen slechter te vinden dan wat zij zelf vroeger hebben gedaan. De digitale wereld bestaat uit veel meer dimensies voor jongeren dan ouderen kunnen zien of bereid zijn om te zien. En doet daarmee beroep op meer facetten van menselijk kunnen en het brein dan toen we ons louter in de fysieke wereld bewogen. (...)

(...) ‘De klas’ is niet automatisch de ideale leeromgeving omdat we het al lang zo gedaan hebben. Natuurlijk zal er samenkomen zijn van meerdere leerlingen of zelfs een grote groep en een docent voor bepaalde leerdoelstellingen. Maar ik verzet me er tegen dat de optimale vorm van onderwijs opgehangen is aan een vast aantal en doorgaans dezelfde leerlingen in een ruimte met dezelfde docent of een groep wisselende docenten.

De klas heeft een bepaald dwingend karakter ten aanzien van de inhoud van de kennis/vaardigheden en het gemiddelde tempo waarin de leerling zich ontwikkelt.  Soms prima, maar vaak ook beperkend. De ambities van bij voorbeeld basisscholen (die je overal op de websites van de scholen terugleest) “het ontwikkelen van het talent van het kind” wordt heel beperkt waargemaakt. Door de iPad goed te gebruiken als individueel leerinstrument zijn ontdekking en ontwikkeling van talent beter mogelijk. En kan de leerkracht meer tijd en energie besteden aan de leerlingen die dat het hardst nodig hebben.

Online staat alle kennis in de nabije toekomst real-time tot onze beschikking, en we krijgen meer en meer toegang tot lessen in vaardigheden en specialisten.  We zullen dan nog minder met de hand schrijven dan nu (dat doen we nu al in minder dan 3 procent), en wellicht zullen we dan ook al weer minder letters met de hand invoeren, maar met de mond of op nu nog ondenkbare wijze.

Juist de jongste generatie is gewend om zich binnen multidimensionale ruimten te bewegen op een wijze die door veel ouderen niet gevolgd kan worden. Maar dat betekent dan niet dat dit geen vorm van ordening is.(...)

Welke scholen doen mee?

Drie scholen in Amsterdam, twee in Almere, Amstelveen, Emmen, Heenvliet, Maastricht, Sneek: na de zomervakantie kent Nederland elf O4NT-scholen.

• De Argonaut, Almere


• Digitalis, Almere


• 1e Montessorischool Amstelveen (vestiging)


• De Amstel, Amsterdam (Amstelkwartier)


• De Ster Amsterdam (Zuidoost)


• Integraal Kindcentrum Zeeburgereiland, Amsterdam


• CBS De Regenboog, Emmen


• OBS Tweespan, Heenvliet (Bernisse)


• Steve JobsSchool, Breda


• Master Steve JobsSchool, Sneek


• De Geluksvogel, Maastricht