Jongeren op Amsterdamse school spreken recht en werken aan relaties: ‘Iedereen maakt fouten, het kan gebeuren’
26 november 2025
Zaterdag was de jaarlijkse Janusz Korczak-dag, deze keer in het Rotterdamse Dokhuis. De praktijk van de Pools-Joodse arts die een eeuw terug in Warschau een weeshuis voor kinderen runde, is tot op de dag van vandaag een belangrijke inspiratiebron. Korczak (1878-1942) nam kinderen serieus. In zijn weeshuis was er bijvoorbeeld een eigen kinderrechtbank. NIVOZ-directeur Jan-Jaap Hubeek deelt een ervaring op een Amsterdamse school waar ze ook met een jongerenrechtbank werken. ‘Iedereen maakt fouten, het kan gebeuren.’
Vandaag ben ik getuige dat mijn (bonus)dochter bij de Amsterdamse rechtbank wordt ingeleid in de jongerenrechtbank van haar school. Het zet aan tot denken over wat we kinderen wel en niet toevertrouwen.
De Stichting Jongerenrechtbank Nederland is een waardevol initiatief. Speciaal opgeleide leerlingen spreken recht over strafbare gevallen en conflicten die zich op school hebben voorgedaan. Het is een samenwerking tussen scholen, rechtbank, openbaar ministerie en politie. Het uitgangspunt is dat de betrokken leerling zelf verantwoordelijkheid wil nemen. Samen met de ouders kiest de betrokkene ervoor dat de zaak ter beoordeling wordt voorgelegd aan de jongerenrechtbank. Niet de schoolleiding, maar deze rechtbank krijgt dan de bevoegdheid om een maatregel op te leggen.
Het doel is herstel van wat is misgegaan, niet alleen straffen. Herstel voor alle betrokkenen, in de relaties in deze gemeenschap. Leerlingen worden hiervoor getraind door professionals en officieel beëdigd door een rechter. Het is een bijzonder en moedig initiatief. Van zowel de leerlingen als de school.
Ik moet denken aan de kinderrechtbank die Janusz Korczak al in de jaren '20-'30 in zijn Poolse weeshuizen had ingericht. Kinderen konden daar niet alleen elkaar, maar ook volwassenen aanklagen. Een opvoeder kon door een kind voor de rechtbank worden gedaagd en moest zich verantwoorden. Door ook volwassenen verantwoording te laten afleggen aan kinderen, erkende Korczak dat respect wederzijds moet zijn en dat autoriteit alleen legitiem is als ze zich laat toetsen.
Artikel 1000 uit zijn wetboek: "Iedereen maakt fouten, het kan gebeuren" - een vrijspraak met begrip, die ruimte gaf om te leren zonder veroordeeld te worden.
Dit was geen educatief rollenspel, maar een echt rechtssysteem met echte macht. Deze jongerenrechtbank is dat ook. Met wel een klein verschil. Korczaks kinderrechtbank had volledige macht, ook over volwassenen. Dat vereiste enorme moed: de moed om fouten toe te geven, om je te laten beoordelen door kinderen, om macht echt te delen.
Vandaag de dag vraagt deze jongerenrechtbank ook moed van de school. In een tijd waarin we enerzijds spreken over participatie en inspraak, maar anderzijds bang zijn om controle uit handen te geven. Het vraagt moed om als school te zeggen: wij vertrouwen erop dat leerlingen rechtvaardig kunnen oordelen. Het vraagt moed om de spanning te verdragen tussen wat veilig voelt en wat pedagogisch waardevol is. Deze school doet het. En maakt daarmee het verschil tussen democratie als abstracte waarde en democratie als levende praktijk. Ze vertrouwen kinderen toe om conflicten tussen leeftijdsgenoten te bemiddelen.
Kinderen hebben een scherp gevoel voor rechtvaardigheid. Ze voelen feilloos aan wanneer er met twee maten wordt gemeten. Ze nemen ze op deze school via deze jongerenrechtbank serieus én geven hun verantwoordelijkheid.
Korczak's boodschap was helder: je leert kinderen geen democratie door hen te laten gehoorzamen aan regels die anderen voor hen bedacht hebben. Je leert ze democratie door hen nu, in het dagelijks leven, medeverantwoordelijk te maken voor de gemeenschap waarin ze leven.
De vraag is maatschappelijk helaas nog altijd ongemakkelijk. Durven wij kinderen die ruimte werkelijk te geven én durven wij naar hen te luisteren? Vandaag een moedig voorbeeld.
Luister ook naar deze NIVOZ-podcast uit 2022
Stichting Jongerenrechtbanken Nederland
Stichting Jongerenrechtbanken biedt interventies waarbij leerlingen leren om zelf conflicten op te lossen. We werken volgens de principes van het herstelrecht. De focus ligt op het nemen van verantwoordelijkheid en het vinden van een duurzame oplossing voor de toekomst. Hierbij staan herstel van de onderlinge relatie, herstel van kapotte spullen en herstel van het vertrouwen binnen de school centraal.
Reacties