'Is er al een expert die pesten waar dan ook, hoe dan ook, heeft weten uit te roeien?'

1 januari 2015

Kinderombudsman Marc Dullaert vergaderde vorig jaar met experts over pesten. Volgens de media en premier Rutte is het een groot probleem. Staatssecretaris Sander Dekker beveelde scholen 'effectieve anti-pestprogramma’s' aan. Jacqueline Boerefijn vindt de zorg om dit probleem heen fijn. Het zijn de pest-experts waar ze aan twijfelt. 'Is er al een expert die pesten waar dan ook, hoe dan ook,  heeft weten uit te roeien?'

Als je tegen kinderen zegt: Je mag NIET ... (vul maar in: rennen, springen, schreeuwen, snoepen), dan zullen ze het woord NIET helemaal niet horen, en juist de neiging krijgen om te gaan rennen springen schreeuwen snoepen. Zeggen dat je NIET mag pesten zou wel eens net zo zinloos kunnen zijn. Meer over de paradoxale betekenis van het woord NIET achter deze link.

Staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker beveelt scholen 'effectieve anti-pestprogramma’s' aan en als scholen daar niet vrijwillig aan willen meedoen dan overweegt hij het verplicht te stellen. Het Nederlands Jeugd Instituut houdt bij welke interventies wel of niet effectief zijn, als je doorklikt naar de pdf 'Wat werkt tegen pesten?', dan kun je daar zelf lezen dat er geen enkele aanpak evidence based werkt. Elke interventie die op het eerste gezicht leek te werken, bleek een jaar later, of in een andere stad juist het tegenovergestelde te doen.

Op dit moment wordt er een Fins programma onderzocht, maar onderzoek is lastig. Als je echt betrouwbare uitkomsten wilt, zul je met controlegroepen moeten werken, die je er dan vrolijk op los moet laten pesten. In de Verenigde staten is al jaren een 'War on bullying' gaande, met Lady Gaga voorop.  De documentaire 'Bully' deed er nog een schepje boven op: Bullying is terrible, net als RTL met 'Gepest'. Wat is pesten toch verschrikkelijk erg.


Waarom gebeurt het dan toch steeds? In de dierenwereld wordt ook gepest. Waarom is niet altijd duidelijk. Bij kippen is de “pikorde” mogelijk de manier geweest om de groepen voorouders van onze huiskippen compact en fit te houden, en onaantrekkelijk voor vossen. De hoenderen die te veel gepikt werden, verlieten de groep vanzelf.

Bij tal van diersoorten komen pesterijen voor. Pas is er nog een olifant in de gracht gemieterd. Vaak is pesten onderdeel van de vorming van de hierarchie of een gedragscorrectie. Een chimpansee die continu weigert voedsel te delen, zal vroeger of later zelf buitengesloten worden van het diner. Een arrogant jong dat altijd alleen zijn eigen favoriete spelletje wil doen, zal uitgedaagd worden door de anderen met een ander spelletje. Als jij ‘m nooit wilt zijn met tikkertje, dan mag je niet meer meedoen. Spelen is het subtiele leren samenwerken, geven en nemen, grenzen stellen, conflicten starten en oplossen enz.

Sommige kinderen kunnen dit spel niet goed bij benen. Ingrijpen door een volwassene kan het kind helpen of juist een leerkans ontnemen, zodat hij het morgen weer niet bij kan benen. Wanneer wel of niet ingegrepen moet worden, is ontzettend lastig te beslissen. Sommige mensen zullen nooit zelfstandig in de maatschappij kunnen functioneren. Sommige lichamelijke, geestelijke of sociale handicaps vergen dermate veel aanpassing en bescherming, dat een aparte opvang de enige uitkomst biedt.

Dat we in Nederland een kinderombudsman hebben is fantastisch. Misstanden moeten aan de kaak gesteld worden. Dat de kinderombudsman zich er mee bemoeit vind ik prima. Het zijn de pest-experts waar ik aan twijfel. Is er al een expert die pesten waar dan ook, hoe dan ook uit heeft weten te roeien, met of zonder interventies of zware straffen?

Als alle anti-pest programma’s niet werken, moeten we het dan maar opgeven? Nee, zeker niet: maar we moeten met z’n allen de vraag omdraaien van “Wat willen wij NIET” naar:

Wat willen wij?

Als je aan kinderen in een klas vraagt: “Wat willen wij?” (ik heb het vaak gedaan) komen er antwoorden in de trant van :”Het gezellig hebben, lol maken, goede cijfers halen, over gaan.”

In de databank Effectieve Interventies van het NJI zijn ook enkele erkende interventies opgenomen die niet specifiek gericht zijn op het voorkomen van pesten, maar wel op het versterken van sociale vaardigheden van leerlingen. Daarmee kunnen zij mogelijk indirect een bijdrage leveren aan het terugdringen van pesten. Lees meer

Jacqueline Boerefijn is Master toegepaste positieve psychologie en initiatiefneemster van Positief Onderwijs