‘Is dat nou wat Biesta met verschijnen bedoelt?‘

21 december 2016

Het nieuwe schooljaar is begonnen. Een grote stap voor een twaalfjarige. Maar al snel sluit je vriendschappen en is het niet meer spannend, maar leuk. Vooral als je de docenten in het ootje kunt nemen. Douwe Brouwer, werkzaam op het ISK, maakte het mee op zijn school, toen hij bij de deur stond om de leerlingen welkom te heten. Een grap, een grol, hartstikke leuk. Tot een collega besluit dat het maar eens moet ophouden. ‘Is dat nou wat Biesta met verschijnen bedoelt? Wanneer je vooraf bedacht hebt hoe jonge pubers zich horen te gedragen, sluit je ze dan uit als ze niet aan je verwachtingspatroon voldoen?’

Het begon bij die ene in september. Een twaalfjarig jochie dat voor het eerst de wereld van het voortgezette onderwijs betrad. Voor de mensheid misschien niet zo’n grote stap, maar voor hem wel. Hij viel me meteen op, zoals hij rondspiedde om te leren hoe je je nu in zo’n nieuwe omgeving moet gedragen. En ik was de eerste hobbel – misschien ook wel vluchtheuvel – die hij passeren moest. Een volwassene die bij de deur stond en zijn hand naar hem uitstak. Met een kleine aarzeling kwam zijn hand uit zijn jaszak. De non-verbale vraag beantwoordde hij; de gesproken groet niet. Een korte schichtige blik. Een beetje verloren stond hij in de kantine tussen alle andere nieuwe leerlingen, voor wie een houding lastig te vinden was. Voor lolletjes maken was het blijkbaar nog te vroeg; voor een serieuze kennismaking met klasgenoten al helemaal. Gelukkig kwam de meester ze snel redden, hij voerde ze naar hun lokaal.

Diezelfde middag zag ik hem vertrekken. Hij had zich omringd met twee lotgenoten, die compagnons geworden waren. Hij liep in het midden, nauwelijks waarneembaar, maar iets voor de anderen. En hij voerde het woord.

Volgende dag bij het ingaan van de school. Die ene liep voorop. Zijn gezicht stond op ‘ik ga wat uithalen’. Aan de andere twee had ik kunnen zien dat zij al op de hoogte waren van het aanstaande. Maar dat realiseerde ik me pas later. Die ene kwam met uitgestoken hand op me af. En vlak voordat ik zijn hand kon schudden, verdween die in zijn jaszak. Een grote grijns, daar kon ik het mee doen. Van de twee volgelingen kreeg ik een braaf handje en een proestende lach.

Op deze tweede schooldag was een traditie geboren. Niet zo star als die van Zwarte Piet, want alle variaties op het zelfde thema zijn hier wel mogelijk: nooit krijg ik een hand van éen van deze kornuiten. De handgeefhand verdwijnt vlak voor het aangrijpingsmoment naar het achterhoofd, richting de vloer, zodat ik zou moeten bukken, draait om mijn hand heen. De variaties zijn eindeloos en vaak van te voren afgesproken. En elke keer (nou ja, bijna) weten ze me weer te verrassen. Al maanden.

Tot vorige week donderdag. Ik stond samen met een collega van de zusterschool uit hetzelfde gebouw. En nog voor het moment suprême klonk het: ‘En nu eens even gewoon doen. Die grapjes kennen we nu wel.’  Ik kreeg sinds lange tijd weer een hand. Maar of ik daar nou blij mee moest zijn?

Is dat nou wat Biesta met verschijnen bedoelt? Wanneer je vooraf bedacht hebt hoe jonge pubers zich horen te gedragen, sluit je ze dan uit als ze niet aan je verwachtingspatroon voldoen? Had ik een collega die de jongens belette te verschijnen, omdat hij zijn standaard voor goed gedrag in de aanslag had? Wat een gemiste kans; hij had zich ook kunnen laten verrassen. Dat was wellicht beloond met verwondering.

Tussen de jongens en mij is het wel weer goed gekomen. Vrijdag stond ik met een andere collega. De trukendoos ging weer open.

Douwe Brouwer is werkzaam op de ISK, nu Ithaka, voor onderwijs aan migrantenkinderen tussen 12-18 jaar.