Indianenverhalen: over Wilders, wolven en wijsheid

5 augustus 2014

Een Cherokee-indiaan deelt een verhaal met zijn kleinzoon. Over een agressieve en een liefdevolle wolf in ieder van ons die samen vechten om de aandacht. Welke wolf wint? ‘Degene die je voedt’, zegt de grootvader. In het kielzog van de Wilders-uitspraken van medio maart postte hetkind de parabel op Facebook. Met een overdonderende serie likes, shares en views tot gevolg. Maar redacteur Geert Bors ontdekte dat er een tweede versie van het verhaal bestaat. Wat langer, maar ook wijzer. Want in die versie gaat het om het erkennen en verbinden van beíde krachten in onszelf én in onze samenleving.



Een paar zinnen. Een parabel, die me in de context van de discussie waardevol en relevant leek. Ik overlegde even met mijn collega Annonay Andersson (altijd online) en postte het verhaal van de oude Cherokee en zijn kleinzoon op de Facebook-pagina van hetkind. Er kwamen meteen al reacties en in de loop van de volgende ochtend werd het bericht meer dan 10.000 keer bekeken.

Onder de post kwamen bemoedigende reacties, bijvoorbeeld van Elly Wardenaar die de parabel al jaren gebruikt in haar lessen humanistisch vormingsonderwijs. Mooie lessen lijken me dat. In één van de shares ook een reactie van Monie Doodeman, die het verhaal in een ander daglicht plaatste. Zoals bij veel van dit soort parabels en mythische verhalen, blijken er meerdere versies in omloop. Vaak is dat een variatie op het thema, maar dit keer wordt de essentie toch wel gewijzigd. Er gaat een ander perspectief op onze psychologische binnenwereld én ons maatschappelijke buitenwereld onder schuil. Eerst maar eens dat aanvullende verhaal. Monie citeert:

 

In de Cherokee wereld eindigt het verhaal op deze manier: de oude Cherokee antwoordde eenvoudig : 'Als je ze goed voedt, zullen ze allebei winnen.' En het verhaal gaat verder:

 

 

'Zie je, als ik ervoor kies alleen de witte wolf te voeden, zal de zwarte om elke hoek verstopt zitten om te wachten tot ik afgeleid ben of zwak word en springt dan op om de aandacht te krijgen waarnaar hij hunkert. Hij zal altijd boos zijn en altijd de witte wolf bevechten. Maar als ik hem erken, is hij gelukkig en de witte wolf is gelukkig en winnen we allemaal. Want de zwarte wolf heeft veel kwaliteiten - vasthoudendheid, moed, onverschrokkenheid, wilskracht en een groot strategisch denken - dat heb ik van tijd tot tijd nodig en dat ontbreekt de witte wolf. Maar de witte wolf heeft compassie, zorgzaamheid, kracht en het vermogen om te herkennen wat er in het beste belang van allen is .

 

 

'Zie je, zoon, de witte wolf heeft de zwarte wolf aan zijn zijde nodig. Als je er maar één voedt, zal de andere verhongeren en zij zullen onbeheersbaar worden. Door ze beide te voeden en te verzorgen zullen zij je goed van dienst zijn en niets doen dat niet een onderdeel van iets groters is, iets goeds, iets van het leven. Voed ze allebei en er zal geen interne strijd voor je aandacht meer zijn. En als er in jou geen strijd is, kun je naar de stemmen van het diepere weten luisteren, dat je in elke omstandigheid zal begeleiden bij het kiezen wat goed is. Vrede, mijn zoon, is de missie van de Cherokee in het leven. Een man of een vrouw die vrede van binnen heeft, heeft alles. Een man of een vrouw die verscheurd is door de oorlog in zichzelf heeft niets .

 

 

'Hoe je ervoor kiest om om te gaan met de tegengestelde krachten in jezelf zal je leven bepalen. Verhonger de ene of de andere of begeleid hen beiden.'

Dat is in essentie een ander verhaal. Het maakt namelijk nogal verschil of je de duistere wolf (in jezelf) negeert en laat verhongeren of dat je hem erkent in zijn bestaan en in zijn kracht, en daarmee inzetbaar maakt voor een groter goed. Er lijkt een kleurverschuiving op te treden in dat waar de donkere wolf voor staat in beide verhalen. In het eerste verhaal is hij een opeenstapeling van negatieve driften en is de boodschap: negeer het jaloerse, het boze, het kleinzerige en voed je positieve krachten en je wordt een beter mens. In het tweede verhaal staat de zwarte wolf ook voor agressieve driften, maar lijkt er meer erkenning dat de eigenschappen van de zwarte wolf ook positieve krachten in zich herbergen – krachten waaraan het de witte, zachte kant ontbreekt.

Daarmee openbaart zich een veld van wijsheden uit uiteenlopende spirituele en filosofische tradities. Ik denk aan het Taoïstische yin-yang-principe, waarin wit en zwart vaak worden weergegeven als ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ krachten, waarbij het witte en het zwarte geen los van elkaar bestaande entiteiten zijn, maar complementair, elkaar aanvullend, in een constant dynamisch proces. Ik denk aan de ‘gulden middenweg’ van Aristoteles – de deugd als middenpad tussen twee extreme standpunten. En doet Nietzsche niet ergens een uitspraak, waarin hij vitaliteit formuleert als het kunnen toelaten van een zo hoog mogelijk niveau van tegengekeerde krachten in jezelf?

 

Ik denk ook aan denker des vaderlands, René Gude, die een poos geleden in 24 uur met… een metafoor van Plato aanhaalde, waarbij het verstand een koetsier is die de emoties (weergegeven door twee woeste paarden) moet beteugelen. Het ene paard zoekt naar het opgaan in de veiligheid van de groep, het conformeren; het andere naar eer, roem en uitsteken boven het maaiveld. De emoties als motor, het verstand als menner en richtingwijzer. (Bekijk de aflevering van 9:01 tot 10:45). Zoals Gudes collega Erno Eskens het samenvat:

 

 

‘Het oermodel van coaching komt van Plato. Hij beschrijft de menselijke ziel als een span paard met een wagen daarachter. Letterlijk coaching dus. Het zwarte paard levert de fysieke oerkracht, het witte paard heeft sociale gevoelens. Maar geen van beiden weet waar het heen moet. Dat weet alleen de wagenmenner. Alleen hij verhoudt zich tot de hogere idealen. Ieder mens kan kiezen waarmee hij zich vereenzelvigt: met het zwarte paard, het witte paard of met de wagenmenner. Als je je rol als wagenmenner verzaakt, waarschuwt Plato, dan resteert de concurrentiestrijd (concurrentie betekent letterlijk: samen oprennen) en dan ligt burn-out en een gevoel van zinloosheid in het verschiet. Gelukkig zijn er methoden om dit tegen te gaan.’

Paarden of wolven. Twee metafoor om ons driftleven beter te begrijpen. Ik ben inmiddels een eindje afgedreven van de context waarin ik dit plaatje  voor het eerst tegen kwam: als post onder Rob Wijnbergs reactie op Wilders. Maar misschien zit er ook voor die context een wijze les in het tweede, aanvullende verhaal. Want inmiddels zeggen veel opiniemakers, deskundigen en columnisten dat het niet goed zou zijn als de PVV ineen zou storten, omdat dan de stem van het maatschappelijk ongenoegen minder goed hoorbaar zou worden. Dan wordt de donkere wolf alleen maar bozer en zal hij misschien inderdaad ‘wachten om een hoek’ tot wij als samenleving ‘zwak of afgeleid’ zijn. Inclusie, verbondenheid, houdt ook in dat de stem, die Wilders vertegenwoordigt, binnen het democratische bestel gehoord blijft worden. Omdat hij daar tegengesproken kan worden, omdat daar zijn argumenten gewogen kunnen worden en drogredeneringen doorgeprikt kunnen worden.

Zo samengebald en puntig als de eerste versie die ik vrijdagavond postte, is het tweede verhaal niet. Maar het lijkt me mooi – ook in je klas – om dit langere verhaal erbij te kunnen halen als essentiële aanvulling.

Geert Bors is redacteur in het kernteam van hetkind