'In Mindfulness neem je kinderen mee op ontdekkingstocht, altijd uniek en soms moeilijk te geloven'

1 maart 2015

In een eerdere bijdrage vraagt Micha de Winter zich af of er wel voldoende momenten van 'harmonie' worden gecreëerd in het onderwijs. Verderop in het artikel stelt hij dat we 'medemenselijkheid' zouden moeten cultiveren. Staatssecretaris Sander Dekker - die met zijn voornemen om anti-pest programma's wettelijk te verplichten De Winter naar zijn toetsenbord leidde - geneerde zich bij de lancering van #onderwijs2032 (we spreken van 2015) op televisie  geen moment voor zijn gebrek aan kennis over Mindfulness in een interview bij DWDD. Terwijl Angelsaksische landen al tien jaar ervaring hebben met mindfulness in het onderwijs, en in ons eigen landje MBSR en MBCT al ruimschoots wortel hebben geschoten in de gezondheidszorg. Ook po-docente Tineke Spruytenburg heeft een schat aan ervaring. 'Juist mindfulness werkt verbroederend en gaat hand-in-hand met medeleven!'

Megan Cowan, één van de oprichters van Mindful Schools, beschrijft op basis van ervaringen dat compassie een onvermijdelijk neveneffect is van mindfulness trainingen in het onderwijs, zie deze link. Ik kan dat op grond van mijn ervaringen onderschrijven. Mijn niet aflatende beoefening van 'bewuste aandacht' voedt het medeleven met mezelf en anderen als geen andere bron in mijn leven. Bijna 10 jaar ervaring in het overdragen van mindfulness aan kinderen in cursussen, retraites en trainingen onderstreept wat Cowan betoogt.

Afgelopen vrijdag kreeg ik de kans om op een school in Utrecht vijf  groepen in de middenbouw kennis te laten maken met oefeningen om bewuste aandacht te genereren. In elke groep zaten meerdere kinderen die één of meer cursussen van zes weken bij me hadden gevolgd. Hun wens om mindfulness te laten 'zien' was de aanleiding voor dit bezoek. Met een aantal simpele instrumenten in mijn rugzak betrad ik de eerste groep. Twee kinderen stapten enthousiast op me af om me een knuffel te geven, twee anderen wachtten met een glimlach of ik hen zou herkennen. De moeder die het initiatief voor mijn cursussen, een jaar geleden, nam vergezelde me.

De meester van de groep liet zich, net als de kinderen, gemakkelijk meenemen op ontdekkingstocht. Ik vroeg een meisje met ervaring om de bel uit te nodigen en nam groot en klein mee naar het stille plekje van binnen. Een diepe rust daalde over de groep, een stilte die niet te vergelijken is met andere momenten van rust in een schoolklas. Megan Cowan sprak hier in haar rede (zie link) ook over. Deze stilte, deze serene rust heeft effect op de groep. Kinderen die van nature beweeglijk zijn of drukke praters, zelfs de kinderen met een sceptische houding ten aanzien van dit type lessen, kun je in die stilte zien 'zakken'.

Na een oefening vroeg ik de kinderen naar hun ervaring. Wat hadden ze opgemerkt in hun lichaam? Was het prettig of juist niet? De vingers schoten de lucht in. Het ene kind voelde kriebels in de buik, een ander werd een beetje licht in het hoofd en een derde vertelde hoe hij gewaar werd van het kloppen van zijn hart en het in en uitvloeien van de adem.

Afhankelijk van de groep die ik voor me zag, koos ik een oefening. In de praatgrage groep kregen de kinderen de rozijn oefening, om zo met bewuste aandacht te ervaren wat de fysieke reacties zijn als we met eten bezig zijn. Alle kinderen bestudeerden de twee bruine dingetjes, alsof ze die nooit eerder hadden gezien. Ze voelden, roken, luisterden en legden de rozijn op hun tong. Een paar gezichtjes zagen er verwrongen uit. Ik haastte me te zeggen dat ze er niet op hoefden kauwen wanneer ze geen rozijnen lusten. Opgelucht haalden die drie de dingetjes uit hun mond. De andere kinderen zetten hun tanden er in en proefden langzaam en bewust wat en hoe ze aten.

In één van de groepen zat een jongetje dat verbaal veel aandacht trok. Ik liet hem de klankstaaf uitnodigen. Zijn betrokkenheid bij het lesje ging zichtbaar omhoog.
Bij een andere groep lachte een meisje om de antwoorden van anderen. Ik vertelde haar dat ik altijd buikpijn kreeg als iemand lacht wanneer ik iets heb gezegd en vroeg haar hoe dat voor haar was. Ze glimlachte en zweeg. Ze staakte het lachen ook en deed moeite om de oefeningen uit te voeren.`

De houding van niet-oordelen ten aanzien van wat er zich in ons aandient, die de basis vormt van de beoefening van mindfulness, is ook in de groep van groot belang. Er zijn geen goede en foute ervaringen, Er zijn ervaringen. Uniek en soms moeilijk te geloven, zeker voor een volwassene voor wie de kinderlijke verwondering is ondergesneeuwd door rationeel en analytisch denken. 'In mindfulness is er geen goed en fout,' leg ik telkens weer uit en dat werkt bevrijdend voor kinderen. Zeker wanneer een groep als geheel ontvankelijk is voor bijzondere ervaringen van willekeurig welke klasgenoot.

Meneer Sander Dekker, ik nodig u uit om een keer in de klas te komen zitten wanneer een groep 5 met 31 kinderen hun eerste MindfulKids-lesje krijgt* En kom dan na een week of vier nog eens langs om een tweede ervaring op te doen en te zien wat er plaatsvindt. Maar pas op: Mindfulness is geen trucje, geen medicijn tegen wat dan ook. Het draait bij klein en groot om mindful manieren, om mindful zijn en voorleven. 'Walk your talk.'

Met andere woorden,  juist kinderen en jongeren prikken feilloos en onmiddellijk een luchtballon zonder inhoud lek.

Tineke Spruytenburg was in 2015 part-time leraar in het speciaal onderwijs, kindercoach en ze gaf mindfulness aan kinderen en aan iedereen die in het onderwijs werkt.

*MindfulKids is een training die ontwikkeld is door het Centrum voor Mindfulness in Amsterdam. Ik geef die training in de het kader van de opleiding tot trainer MindfulKids.