Humor in de klas: 'Tenminste een keer per dag lekker met elkaar lachen'

15 juni 2015

Lachen en schateren zijn wellicht de meest positieve, verfrissende en besmettelijke geluiden die mensen kunnen voortbrengen. In de wetenschappelijke stroming 'Positieve psychologie'  is er veel aandacht voor positieve emoties, het nut en de besmettelijkheid er van, maar er is nog weinig wetenschappelijke aandacht voor humor. Jacqueline Boerefijn besteed er aandacht aan en nodigt alle leraren uit. ' Ga morgen eens naar school met het plan om met je klas minstens een keer lekker te lachen.'

Humor is een van de wegen die tot een positieve stemming kan leiden, naast genieten van natuur, muziek, dans, eten, tevredenheid etc. Veel positieve stemmingen dragen weer bij tot het beoordelen van het eigen leven als gelukkig.

Het actieve gebruik van humor in de kindertijd heeft een gunstig effect op de intellectuele ontwikkeling van kinderen. Leerkrachten kunnen humor gebruiken om kinderen te helpen nieuwe kennis op te doen. Dat spelen belangrijk is om goed te leren, staat inmiddels buiten kijf, maar de positieve rol van humor (wat je een vorm van mentaal spelen zou kunnen noemen, of spelen met ideeën) blijft in de ontwikkeling van kinderen nog onderbelicht.

Om een grappige meester of juf te zijn, is het helemaal niet nodig om het middelpunt van elk feestje te zijn, of een feilloze komische timing te hebben, of een enorme voorraad grappen paraat te hebben. Je kunt je humoristische vaardigheden al verbeteren door simpelweg iets vaker te lachen als een leerling een grap maakt, of er iets grappigs gebeurt. Ga morgen eens naar school met het plan om met je klas minstens X keer lekker te lachen. Ik geef geen garantie, maar je zal waarschijnlijk worden gezien als slimmer, gezonder, gelukkiger en knapper!

Wat is humor precies?
Humor komt van het latijnse “(h)umor”, een van de vier lichaamsvochten. (zwarte gal, gele gal, bloed en slijm) Als de vochten in balans waren, was men gezond, voerde een van de vochten de boventoon, bijv. de zwarte gal, dan was men melancholisch. Van Dale over humor: Oog en gevoel voor vrolijk makende tegenstrijdigheden tussen voorkomen en bedoeling of betekenis van zaken, handelingen en gebeurtenissen: de neiging het vrolijk makende in gebeurtenissen het meest te doen uitkomen.

Gelotologie komt van  het Griekse “gelos”, wat lach betekent. Door te lachen worden allerlei orgaan systemen gestimuleerd: hartslag, ademtempo, bloeddruk, hartritme, elektrio-chemische breinactiviteit, huidtemperatuur, productie van hormonen en immuun substanties. Lachen en huilen kunnen tegelijkertijd voorkomen, de traanklieren kunnen ook door lachen geactiveerd worden. Lachen zorgt er voor dat er endorfinen vrijkomen, die o.a. zouden helpen tegen pijn.

Het aanraken van bepaalde delen van het lichaam kan heftig lachen opwekken. Deze delen noemt men de anatomische “triggers”, de bekende kietelplekken, flanken en voetzolen. Deze verschillen per individu, maar wat we allemaal gemeen hebben, is dat we onszelf niet kunnen kietelen.

Ook primaten; chimpansees, orang utans en gorilla’s vertonen paroxismale expiratoire ademteugen” zoals de lach ook wel genoemd wordt. Bij primaten is het bekend dat zij hun tanden laten zijn als ze bang zijn, het is een soort onderdanigheids grimas, die agressie bij de tegenstander wegneemt. Een heftige lachbui is bijna als een epileptische aanval, met schokschouderen, tot zelfs het op de grond vallen, en zal de tegenstander niet uitnodigen om verder aan te vallen. Ook op docenten heeft de slappe lach vaak het effect dat je niet boos kunt worden op het slachtoffer, zelfs al verstoort hij, of vaker zij, je les danig.

Gradaties in humor
Wanneer een grap grappig is of juist onacceptabel, blijft altijd een heel gedoe. Of het nu om gesproken grappen gaat of om cartoons, het kan hele oorlogen veroorzaken als het misgaat. De grap was in principe juist bedoeld om stressvolle situaties te laten verdwijnen via een lach. Er zijn erg veel factoren die bepalen of een grapje leuk is, of niet, denk maar aan leeftijd, geslacht, de culturele context. In een Sinterklaasgedichtje mag men veel verder gaan, dan op een verjaardagskaart. Tegen iemand van je eigen familie of vriendengroep kun je verder gaan dan tegen een vreemde. Er bestaat geen universele grens grappig-niet grappig, het is meer een schaal met gradaties, van onschuldig grappig tot vilein.

Gradaties in het gebruik van humor:

Absurdisme
Kwinkslag
Parodie
Scherts
Ironie
Spot
Satire
Sarcasme
Cynisme

Bij de leeftijd van ongeveer vijf jaar, raken de meeste kinderen geïnteresseerd in de verbale humor van oudere kinderen. Ze horen andere kinderen raadselachtige vragen stellen, met onbegrijpelijke antwoorden die worden gevolgd door gelach. Vanaf nu vinden ze het leuk om oudere kinderen te imiteren met hun raadseltjes.

Vanaf ongeveer tien jaar treedt een volgend stadium in, waarin ook meer abstracte situaties als grappig begrepen kunnen worden.

Voordelen van humor

Sociale voordelen: Bij zowel kinderen als volwassenen, is humor een onderdeel van interpersoonlijke competenties. Het is een belangrijke sociale vaardigheid. Kinderen die vaker grapjes maken worden beschouwd als gezellig. Kinderen die weten hoe ze humor kunnen gebruiken in de sociale interactie zijn ook beter in het anderen op hun gemak stellen. Kinderen die vaker grapjes maken worden sympathiek gevonden, zijn populairder, en hebben meer vriendjes. Soms lukt het kinderen met bijzondere kenmerken (mager, overgewicht, grote oren, stotteren etc.) sociale afwijzing te vermijden door anderen aan het lachen te maken.

Emotionele voordelen: De mogelijkheid om de eigen emotionele toestand te beheren (evenals de emoties van anderen) wordt beschouwd als een belangrijk onderdeel van emotionele intelligentie. Er is voldoende onderzoek dat aantoont dat humor een zeer effectief middel is voor het beheersen van de eigen emoties, en van het aanhouden van een meer positieve, optimistische stemming en houding, ook als er van alles mis gaat..

“Ik zou het nooit gered hebben als ik kon niet lachen. Lachen tilde me eventjes op … uit deze afschuwelijke situatie, net genoeg om het leefbaar .. overleefbaar te maken” (Victor Frankl over zijn concentratiekampervaring)

Cognitieve voordelen: In een klas waar geregeld gelachen wordt, mits het niet ten koste gaat van een of meer leerlingen, zal een prettige en ontspannen sfeer heersen, die ten goede komt aan het leren. De mogelijkheid om te leren heeft veel meer met onze emotionele toestand te maken dan we ons vaak realiseren. Jonge spelende kinderen lachen erg veel. Humor kan heel goed helpen bij het omgaan met  stress, en dat kan later, bijvoorbeeld in de puberteit, goed van pas komen. Kinderen die al vroeg humoristische vaardigheden hebben aangeleerd, kunnen hier de rest van hun leven van profiteren.

Gevoel voor humor

Gevoel voor humor is, net als de meeste eigenschappen voor zo’n 50% erfelijk bepaald, en lijkt deels ook geslachtsgebonden. Wie zijn grappiger, mannen of vrouwen? Een experiment met New Yorker cartoons, vond dat de deelnemers van beide geslachten grappige bijschriften bij een cartoon aan mannen toeschreven, en de niet-grappige bijschriften aan vrouwen.

Zijn vrouwen meer aangetrokken tot mannen met humor?  Ja, uit dezelfde studie is gebleken dat mannelijke deelnemers die het goed deden bij de wedstrijd “bedenk een grappig bijschrift bij een cartoon”, over het algemeen een hoger IQ en meer seksuele partners hadden. Voor vrouwen gold dit niet. Evolutionaire theoretici geloven dat dit komt door dat een gevoel voor humor bij mannen wordt gezien als een teken van intelligentie, sociale vaardigheden en een goede genetische conditie. Met andere woorden; goede grappen zijn een menselijke versie van de kleurrijke pauwenstaart.

Als er gevraagd wordt hoe grappig je bent, op een schaal van een tot tien (geef jezelf maar een cijfer) is er een vrij grote kans dat je jezelf een cijfer geeft van zes of hoger. Meerdere studies hebben aangetoond dat 94% van de deelnemers geloven dat ze beter zijn dan gemiddeld betreffende hun gevoel voor humor. Frank Moore Colby schreef: “Men zal eerder verraad, brandstichting, valse tanden of een pruik bekennen, dan een gebrek aan humor.”

Ook een gevoel van humor is niet iets wat je wel of niet hebt, het is een glijdende schaal met bijvoorbeeld de volgende onderdelen:

Het vermogen om grappen te begrijpen
Het vermogen om lol te uiten
Het vermogen om grappig commentaar te geven
Het vermogen om grappen, opmerkingen, cartoons, etc. te waarderen
Het vermogen om grappen, leuke gebeurtenissen, etc. te herinneren
Het vermogen om te zoeken naar humor
Het vermogen om met tegenslagen om te gaan met behulp van humor

Om een grappige meester of juf te zijn, is het helemaal niet nodig om het middelpunt van elk feestje te zijn, of een feilloze komische timing te hebben, of een enorme voorraad grappen paraat te hebben. Je kunt je humoristische vaardigheden al verbeteren door simpelweg iets vaker te lachen als een leerling een grap maakt, of er iets grappigs gebeurt. Ga morgen eens naar school met het plan om met je klas minstens X keer lekker te lachen. Ik geef geen garantie, maar je zal waarschijnlijk worden gezien als slimmer, gezonder, gelukkiger en knapper!

Dit is een bijdrage van Jacqueline Boerefijn. Zij schreef eerder het boek ' Opvoeden tot Geluk' 

Bron
McGraw, P., & Warner, J (2012) Gender and Humor: Science vs. Christopher Hitchens, Who is funnier? Men or women? Psychology Today, retrieved fromhttp://www.psychologytoday.com/blog/the-humor-code/201201/gender-and-humor-science-vs-christopher-hitchens 2012-01-10