'Hoe er over onderwijs wordt gesproken, is niet de taal die ik zoek'

31 december 2012

Hester IJsseling werkt nu tien jaar in het basisonderwijs. Op eerste kerstdag zag ze de documentaire over choreografe Pina Bausch, van Wim Wenders. Een van de dansers zei: 'Voordat ik Pina ontmoette, had ik geen taal om me uit te drukken.' Is er een groter geschenk denkbaar, dan dat je een ander mens taal  geeft om zich eindelijk te kunnen uitdrukken? Haar blog ter inspiratie, overdenking en overweging. ‘Het  intrigeert me, hoe er over onderwijs gesproken wordt, maar het is niet de taal die ik zoek. Dat wat ik zie, in het onderwijs, wordt er niet in uitgedrukt’.

Ik werk nu tien jaar in het basisonderwijs. De eerste ervaringen in deze wereld, zo volkomen anders dan de wereld van de academische filosofie waar ik vandaan kwam, waren... nu ja... ontgoochelend. Maar ik probeerde mijn oordeel uit te stellen, dacht, misschien begrijp ik nog niet goed hoe de dingen hier werken, in dit andere land, met een heel andere cultuur. En in dat land waar ik vandaan kwam, het land dat ik verlaten had, met zijn zo eenzijdig cerebrale inwoners, was ik toch ook niet gelukkig geweest.

De tijd verstreek. Mijn eigen cerebraliteit nam langzaam af, ik leerde behalve denken ook voelen, ik leerde behalve van boeken ook van mensen houden, ik gaf kinderen onderwijs, ik báárde zelfs kinderen, ik dompelde me onder in de onmiddellijkheid van het hier en nu - dat alles nam gedurende een aantal jaren al mijn aandacht in beslag, en ik genoot ervan. Alsof alles voortaan in die andere schaal van de balans lag.

Maar na verloop van tijd kwam de weegschaal terug in evenwicht, en ik begon toch ook weer na te denken over mijn ervaringen in het basisonderwijs. Ik zocht naar woorden, om te beginnen in de taal waarin er over het onderwijs gesproken werd. Ik begon overheidsnotities te lezen, bestuursakkoorden, gemeentelijke plannen, rapporten van adviesraden. Het  intrigeerde me, hoe er over onderwijs gesproken werd, maar het was niet de taal die ik zocht. Dat wat ik zag, in het onderwijs, werd er niet in uitgedrukt.

Ik zocht verder, en ontdekte dat er zoiets bestond als wijsgerige pedagogiek, of 'philosophy of education' en langzaam maar zeker vond ik vooral daar degenen die me een taal gaven die binnen bereik bracht wat ik wilde uitdrukken. Al denk ik nog steeds dat er een taal moet zijn die nog beter uitdrukt wat dat nu precies is, wat daar nu eigenlijk gebeurt, in het onderwijs.

Een taal, maak je je die niet eigen om die met anderen te kunnen spreken? Met name in de virtuele ruimte lukt het al vrij aardig om anderen te vinden met wie ik van gedachten kan wisselen over onderwijs, en een enkeling gaf me het compliment dat ik hem - via een artikel uit de wijsgerige pedagogiek - taal aandroeg voor iets wat hij eerder niet goed wist uit te drukken.

De opgave waar ik voor sta, is te proberen me ook voor mijn naaste collega's verstaanbaar te maken, zodat ik ook met hen in gesprek kan gaan over wat ik zie, en wat zij zien. Dat valt nog niet mee, want datgene waarvoor je nog geen taal hebt, kun je nauwelijks denken. En je maakt mij niet wijs dat zij hun ervaringen wél herkennen in het jargon van de overheid.

Lees meer

Hester IJsseling (1967) is groepsleerkracht op OBS De Kleine Reus in Amsterdam, edublogger en doctor in de wijsbegeerte. Ze werkt sinds 2003 in het primair onderwijs en startte in 2010 Het Socratisch Lokaal, waar zij leerkrachten uitnodigt tot reflectie op hun onderwijservaringen en beroepsopvattingen met behulp van socratische gespreksvoering.



Pina is de eerste moderne dansfilm in 3D, won al verschillende prijzen en is genomineerd voor de Oscar voor beste documentaire.

Filmmaker Wim Wenders neemt de kijker mee op een sensuele en visueel adembenemende ontdekkingsreis in zijn documentaire over de Duitse choreografe en danseres Pina Bausch. Haar onverwachte overlijden in de zomer van 2009 was een zwarte dag voor de danswereld en haar eigen dansgezelschap ‘Tanztheater Wuppertal’ in het bijzonder. De dansers van het wereldberoemde ensemble, die jarenlang intensief met Pina Bausch samenwerkten, voeren de kijker mee in haar unieke werkwijze. Wenders adapteert deze methode in de documentaire Pina, die de NTR op eerste kerstdag uitzendt. De dansers geven op het podium en in de openlucht expressie aan hun emoties voor Pina Bausch.

Wim Wenders (Buena Vista Social Club, Paris,Texas, Der Himmel über Berlin)begon de film als samenwerkingsproject met Pina Bausch en haar ensemble. Dit veranderde toen Pina tijdens de voorbereidingen plotseling overleed. Wenders besloot door te gaan, met haar nalatenschap als uitgangspunt. Hij nam Pina’s onderzoekende en liefdevolle blik op de gebaren en bewegingen van haar ensemble over en had volop aandacht voor ieder detail van de choreografieën. De camera danst letterlijk met de dansers mee. Via de openhartige onthullingen en ontroerende choreografieën, benadrukt de documentaire ook hoe Pina haar publiek wist te beroeren.

Door een indrukwekkende aaneenschakeling van oorspronkelijke choreografieën te midden van prachtige decors en openhartige uitspraken krijgen ook de dansers een eigen gezicht. De stilistische locaties tonen de thuishaven van Pina Bausch: de stad Wuppertal waaruit ze meer dan 35 jaar haar creatieve kracht putte. Het verdriet over haar dood is nog altijd groot. De dansers herinneren zich “het gevoel dat je meer dan mens was wanneer je met Pina werkte” en luchten hun hart over de inspiratie en het zelfvertrouwen dat zij hen gaf. Ondanks het verschil in moedertaal ontmoeten zij elkaar in de taal van de dans van Pina Bausch.

Regie: Wim Wenders. Productie: Neue Road Movies

Hieronder ziet u de volledige documentaire van Anne Linsel (2009) over Pina Bausch.