Het gezag van de leraar. 'Persoonlijk heb ik er een moeizame verhouding mee'

15 oktober 2017

Het gezag van de leraar. 'Persoonlijk heb ik er een moeizame verhouding mee', zegt Natasja de Kroon. 'Misschien heeft dat iets te maken met mijn start in dit leven. Op mijn geboortekaartje stond ik aangekondigd als “versterking van het linkse bolwerk”. Naar verluidt kostte het mijn opa en oma jaren om hier overheen te komen.' 

School

Ik groeide op in Zuidoost Drenthe. Op de dorpsschool waar ik zat uitte het gezag van de leraar zich vooral in macht. In de eerste klas (groep 3) kreeg je straf als je stiekem doorlas tijdens het hardop lezen. Dit vertaalde zich dan ook in een minnetje voor gedrag. Urenlang brachten mijn klasgenoten en ik door met de armen over elkaar of alleen op de gang of in de hoek. In de tweede klas moest ik en gedicht uit mijn hoofd leren over de slager. Als overtuigd vegetariër probeerde ik de tekst wat aan te passen, maar dit was uit den boze. En zo liep ik, hoe braaf ik ook was, keer op keer stuk op het gezag van de leraar.

Tevergeefs hoopte ik op een omslag op de middelbare school. Maar ook hier bleef macht een belangrijk instrument. Tijdens de demonstratie tegen kruisraketten gaf de leraar geschiedenis een onverwachte overhoring en liet deze vijf keer tellen. Voor de meesten van ons een onmogelijke missie om ons cijfer in dat schooljaar nog op te halen.

Definitie

Ook ik mijn werk als Geluksvogel heb ik een haat-liefde verhouding met gezag. Als ik het woord gezag opzoek vind ik verschillende definities:

1. Wie iets te zeggen heeft over andere mensen. Voorbeeld: hij heeft gezag, want iedereen luistert naar hem


2. De macht van een mens over een ander, die door die ander wordt aanvaard of toegekend

Met name de tweede definitie spreekt mij erg aan. Wat mij betreft zou er altijd sprake moeten zijn van wederkerigheid bij gezag. Kinderen moeten het gezag van hun leraar willen aanvaarden omdat zij hem of haar dit gezag toekennen. Gezag is niet vanzelfsprekend maar moet verdiend worden. Door een leraar die demonstreert dat hij weet waar hij het over heeft. Iemand op wie de leerling kan vertrouwen en tegen wie hij kan opzien. Niet voor niets nodigen wij leraren altijd uit om zich goed neer te zetten in de klas. Door iets te gaan doen wat ze heel graag doen en waar ze heel goed in zijn. Door terug te gaan naar hun motivatie om voor de klas te willen staan.

Terugvallen op macht

Als het even niet loopt in de groep raken leraren gestrest. En kinderen ook. Zij kijken naar de leraar omdat zij van hem de bevestiging willen dat het in orde komt.  Als het niet lekker loopt ligt het voor de hand om terug te vallen op macht. Op straffen en belonen. Maar wat ons betreft versterkt dit slechts de impasse. Pas op het moment dat het de leraar lukt om in zijn kracht te gaan staan en “vrolijk vol te houden” wint hij aan (moreel) gezag bij zijn leerlingen.

Hierbij is het ook belangrijk om achter het gedrag van de leerling te blijven kijken. Zonder oordeel. Leerlingen laten ons de hele dag zien en horen hoe zij de lessen ervaren. Het is aan ons om hier naar te luisteren en deze informatie te gebruiken. Zo hoorde ik laatst een leerling opmerken dat 'het zo saai was'. Ik merkte dat ik allang was afgehaakt en was het er helemaal mee eens. Echter, in plaats van te vragen wat er saai was en of hij ideeën had om hier iets aan te doen werd hij er uit gestuurd. Wat mij betreft een gemiste kans.

Het verhaal van de leerling

Om te voorkomen dat gezag beperkt blijft tot macht moeten we nieuwsgierig zijn naar het verhaal dat de leerling ons vertelt. In dit verhaal ligt onze kans om ons met hem te verbinden en op deze manier aan moreel gezag te winnen.

Een paar weken geleden vroeg ik aan een jongen of hij een gebruiksaanwijzing wilde tekenen over hemzelf. Ik kreeg moeilijk contact met hem en zag dat de opdracht hem moeite kostte. Dus legde ik hem nog een keer uit wat de bedoeling was. Even later hielde hij zijn stopbord omhoog: 'je moet niet tegen me praten.' Ik feliciteerde hem. Immers, nu kon hij in de klas laten merken wanneer het hem te veel wordt. Te vaak zie ik echter leraren op zo’n moment reageren vanuit de gedachte dat je 'zoiets niet doet'. Alsof het gedrag van deze leerling hun gezag aantast.

Concluderend realiseer ik me dat ik in mijn werk veel met gezag bezig ben. Met het accent op moreel gezag. Omdat ik het belangrijk vind dat de leraar gaat staan en laat zien hoe hij het wil hebben in zijn klas. Wat hij laat gaan en wat niet. Zodat kinderen op hem kunnen vertrouwen. Maar bovenal vind ik dat gezag werk in uitvoering is. Dat je het moet verdienen. Elke dag opnieuw.

Natasja de Kroon studeerde in 1995 af als orthopedagoog. In 2005 richtte ze haar eigen kindercentrum op, de Buitenkans in Heerenveen. In haar huidige werk als Happy Coach en Geluksvogel combineert Natasja haar liefde voor kinderen met haar passie voor onderwijs.