Hard is in: 'De soft side van ons werk, is de harde noot die gekraakt moet worden'

12 maart 2015

'Het is heel wonderlijk hoe wij omgaan met het hart van het leraarschap, dat is in relatie zijn. En dat noemen wij soft', sprak Luc Stevens aan het einde van de Onderwijsavond gisteravond. Hoogleraar psychiatrie Anne Speckens sprak er over de rol die mindfulness kan spelen in het onderwijs. Dat liet ze de zaal meteen ervaren, door een kleine meditatie-oefening te doen. Daarmee belichtte ze de effecten ervan op de gedachten, het lichaam en de emoties. Hieronder Stevens' inzichten na afloop van haar verhaal. 



Er is een aantal merkwaardigheden in onze onderwijscultuur. Een daarvan is dat het meest typische van het vak soft wordt genoemd. Hard is in. Het is heel wonderlijk hoe wij omgaan met het hart van het leraarschap, dat is in relatie zijn. En dat noemen wij soft. En zeker als daar een lichamelijk component bij wordt betrokken.

De soft side van ons werk, is de harde noot die gekraakt moet worden.

Wat ik mij realiseerde, was dat met aandacht aanwezig zijn in het hier en nu, de belangrijkste conditie is voor goed kunnen onderwijzen en goed kunnen leren. Dat is gezond onderwijs. Je bent erbij. With-it-ness.

Je bent erbij, bij elkaar en bij je taak. En dan wordt het rustig. Op het moment van concentratie, van rust, van arbeid, wordt het werk overgelaten aan de zelforganisatie van het organisme, van het zelf-organiserend vermogen van de leerlingen.

Wat heel typisch is aan het onderwijs, is dat wij allemaal zijn opgeleid voor actie. Wij zijn gericht op actie. Een leraar hoort iets te doen. Maar een leraar hoort vooral zijn/haar leerlingen iets te laten doen. Het zo te organiseren zodat ze in staat zijn het zelf te organiseren. Dat maakt iedereen op een eigen manier vorm.

Loslaten betekent niets doen. Instructie is soms nuttig of interessant, maar meestal kunnen de leerlingen zichzelf zo organiseren dat een instructie niet nodig is. Dat is dus een mensbeeld dat haaks staat op het mensbeeld dat dagelijks zichtbaar is. Terwijl het beeld dat hier geboden wordt, dat is van een mens in rust. Dat is als een kind even uitrust op de bank, maar ondertussen wel waakzaam is. 

Ik ervoer in je presentatie heel sterk de opdracht om de leerling eigenaar te zijn van zichzelf. Je curriculum niet de kans te geven de leerlingen toe te eigenen. En die leerlingen kunnen een heleboel zelf. Je moet ze vooral de kans geven zichzelf te blijven. Daar ontwikkelt zich metacognitie. Die vaardigheid ontwikkelt zich niet door instructie, die wordt geleerd door uit te dagen, door over laten, door trial-and-error aan je leerlingen te gunnen.

 Je zou willen dat het van een programma, gewoon schoolethos wordt. Het is eigenlijk heel normaal als leraren en hun leerlingen met hun aandacht aanwezig zijn in in het hier en nu.

Er volgt nog een verslag van de inhoud van de avond, waarin de vragen uit het publiek ook beschreven zullen staan.