'Gezien worden blijft een urgentie in onze ontwikkelde en welvarende wereld'

12 maart 2017

Paul Pelle, leraar op de Nieuwste School, vraagt zich af in hoeverre leerlingen urgentie ervaren en vooral ook hoe een school urgentie kan creëren bij leerlingen. Daar had hij geen direct antwoord op. Reden voor om eens naar zijn eigen werk en leerlingen te kijken. 

Woensdag 9 maart 2016 woonde ik een lezing bij van Luc Stevens, tijdens het symposium van De Nieuwste School. Tijdens die lezing sprak hij de vraag uit in hoeverre de leerlingen tegenwoordig nog urgentie ervaren: ze leven over het algemeen een vrij onbezorgd leven waar veel voor hen geregeld wordt. Een tweede vraag was in hoeverre een school zo'n urgentie kan creëren bij de leerlingen. Luc Stevens gaf direct aan geen antwoord te hebben op zijn vragen.

Wanneer iemand als Luc Stevens geen antwoord heeft op een vraag lijkt me de kans al direct klein dat ik dat wel zou hebben. Toch heeft zijn vraag mij niet losgelaten.

In mijn werk als mentor ervaar ik wel degelijk een urgentie bij leerlingen. Deze urgentie is iedere dag weer het gevoel te hebben gezien te zijn. Niet altijd gezien worden: voelen gezien te zijn. In onze ontwikkelde en welvarende wereld blijft dit een urgentie, misschien zelfs wel meer dan voorheen. Het gevoel gezien te zijn kan beginnen met iets simpels als een docent die je naam weet. Dit lijkt wellicht een vanzelfsprekendheid: wanneer dit ontbreekt merk je wellicht pas dat het wel degelijk een urgentie is.

Er zijn ook veel leerlingen waarbij niet veel nodig is om dit gevoel tot stand te brengen. Zij hoeven echt niet iedere dag een praatje te maken met hun mentor - door op de juiste momenten echt te luisteren hebben zij het gevoel door jou, soms op afstand, gezien te zijn.

Grensoverschrijdend gedrag
Deze urgentie uit zich ook in gedrag wat we vaak als ongewenst of grensoverschrijdend noemen. Leerlingen die steeds heftigere pogingen ondernemen gezien te zijn doet dit vaak onhandig, waardoor het risico bestaat dat alleen het gedrag en hun keuzes gezien worden en niet de leerling, de persoon, het mens.

Ik denk dat dit niet alleen voor leerlingen een urgentie is: ook volwassenen zoeken doorlopend naar dit gevoel. Zaken als Facebook creëren een illusie dat aan de urgentie voldaan wordt, feitelijk worden via social media vaak de uitlatingen gezien, niet de mensen die erachter zitten.

De andere vraag van Luc Stevens was in hoeverre (en of) een school een urgentie kan creëren. Ook dit doe ik als mentor. Wanneer er gesproken wordt over onderwijs gebeurt dit vaak door en met docenten. De leerlingen worden nog te weinig in dit proces betrokken. Dat is eigenlijk best gek, als je kijkt dat in een gemiddelde situatie de verhoudingen leraar - leerling ongeveer 1:30 is. Als we het hebben over een voetbalwedstrijd van 1 tegen 30 zou ik wel weten welke partij ik de grootste kans op succes geef. Leerlingen zijn verreweg in de meerderheid, mijn urgentie is dat ze dit gaan beseffen. Bij zo'n grote macht hoort ook een verantwoordelijkheid om hier netjes mee om te gaan.

Toekomst vormgeven
We willen graag denken dat we leerlingen voorbereiden op hun toekomst, ik denk dat we leerlingen moeten leren hoe zij deze toekomst zelf verantwoordelijk vormgeven. Ik denk niet in vormen van protest of een coup. Wat ik mijn leerlingen ieder jaar weer mee wil geven is de plicht om vragen te stellen. Vragen uit interesse, vragen over de beweegreden achter het handelen van een docent.

Dit advies geef ik ook regelmatig aan Pabo-studenten die op het punt staan het arbeidsleven in te gaan. Zij hebben ideeën over goed onderwijs, tegelijkertijd denken ze dat zij met te weinig zijn om echt verandering te brengen. Wanneer leerlingen massaal deze vragen gaan stellen zullen docenten een urgentie merken om de leerling serieus te nemen.

In mijn gesprekken met leerlingen gaat het vaak ook over ' normaal'. Normaal is lang niet altijd het gewenste, het is niet meer dan datgene waar de meerderheid geen vragen meer over stelt. Zo is het voor leerlingen al heel normaal om via computers met elkaar te communiceren, soms zelfs als enige middel. De taal en schokkende beelden die via een medium als WhatsApp rondgaan zijn helaas ook al normaal - er worden niet langer vragen over gesteld door leerlingen.

Ik denk niet dat het voor een school mogelijk is om een urgentie te creëren. Ik denk wel dat docenten een rol kunnen spelen in het helder krijgen welke urgenties er al lang zijn. Ik denk zelfs dat dit een taak is van het onderwijs - mijn persoonlijke urgentie.

Paul Pelle is mentor/docent van De Nieuwste School in Tilburg. Daarnaast startte Paul in 2012 de website Mentortijd, om via die weg andere mentoren te bereiken en ideeën met elkaar te delen.