'Geert, als je dit leest, ook jij hoort erbij. Hoe kunnen wij jou helpen het anders te doen?'

23 maart 2014

Een paar dagen na de gemeenteraadsverkiezingen voelt Christiaan van Os zich misselijk en verdrietig. Hij bedenkt wat de gevolgen zijn van de uitspraken van Geert Wilders voor zijn leerlingen. Als het 'niet oké' is om Marokkaan te zijn, waar is de grens dan voor wat 'wel oké' is? En waar begint het uitsluiten? Op de kleinste en meest subtiele wijze. Van Os neemt zijn gedrag onder de loep, om het probleem bij de wortel aan te pakken: bij zichzelf, in de alledaagse praktijk. 'En zeg nou zelf, als we niet meer met elkaar praten, elkaar wegsturen, hoe kunnen we dan uitvinden wat belangrijk is voor de ander en hoe we elkaar kunnen ondersteunen en versterken?

Het uitsluiten van mensen heeft nooit eerder geleid tot het oplossen van problemen en dat zal ook nooit gebeuren. Sterker nog, de geschiedenis van de mensheid geeft ons allen tal van voorbeelden waarin het uitsluiten van (groepen) mensen leidt tot eenzaamheid, verdriet, pijn, woede en zelfs (oorlogs)geweld. Liefde en groei zijn dan niet meer mogelijk.

Twee dagen na de gemeenteraadsverkiezingen (anno 2014) is het gevoel wat ik krijg van de uitspraken van PVV ‘leider’ Geert Wilders (ik gebruik zijn naam omdat ik niemand wens uit te sluiten, ook al schreeuwt elke vezel in mijn lichaam hierom) een misselijk en verdrietig gevoel. Wat drijft een mens tot het willen uitsluiten van hele bevolkingsgroepen? Hoe verkrijg je het over je hart om mensen van vlees en bloed, vrouwen, mannen, kinderen, allen met hun eigen geschiedenis, allen op zoek naar houvast en geluk in soms lastige omstandigheden, op deze wijze weg te zetten en hen letterlijk te willen verdrijven. Ik kan er niet bij.

Terwijl ik dit schrijf denk ik met een wrang gevoel aan mijn leerlingen. Leerlingen in alle soorten en maten, iedereen uniek op zijn eigen manier, die horen en zien dat het Marokkaan ‘zijn’ blijkbaar niet oké is en dat deze bevolkingsgroep niet bij ons mag horen. Welk vreselijk voorbeeld krijgen onze kinderen wel niet voorgeschoteld. Het voorbeeld dat uitsluiten gerechtvaardigd kan zijn en dat het contact verbreken een oplossing is voor onze problemen. Als dit idee zich onverhoopt nestelt in het brein van onze kinderen, hoe groot is dan nog de stap naar het uitsluiten van iedereen die ‘anders’ is? Juist.

Pas in het contact, in de verbinding met elkaar, kunnen we oplossingen vinden voor onze problemen en een betere, gelukkigere maatschappij creëren, met meer liefde voor zowel onszelf als voor elkaar. Elke relatie gedijt alleen wanneer we elkaar de ruimte geven om onszelf te zijn mét respect voor alles om ons heen. Respect voor onze partner, onze familie, onze kinderen en dus ook voor onze Marokkanen. En zeg nou zelf, als we niet meer met elkaar praten, elkaar wegsturen, hoe kunnen we dan uitvinden wat belangrijk is voor de ander en hoe we elkaar kunnen ondersteunen en versterken, met al onze unieke eigenschappen?

De vraag is wat mij betreft: hoe zorgen we ervoor dat uitsluiting taboe wordt en verbinding de norm?

Voor mij is het antwoord duidelijk. Door zelf het goede voorbeeld te geven. Lead by example.

En natuurlijk begint dat (ook) in het klaslokaal, waar de toekomst van onze wereld, onze leerlingen, zich een groot gedeelte van de week bevindt. Als ik in de spiegel kijk, moet ook ik bekennen dat ik schuldig ben aan vormen van uitsluiting, hoe onschuldig ze ook mogen lijken. Laat ik je het volgende voorbeeld geven:

Een willekeurige dinsdagmiddag in mijn klaslokaal. Ik sta voor de klas en voel me verre van uitgerust, wellicht een tikkeltje gespannen. De klas vol met mijn leerlingen lijkt, zo vlak voor een schoolvakantie, ook niet helemaal gefocust te zijn. Het duurt even voordat ik de volledige aandacht van de groep heb. Er is echter 1 leerling die nog steeds de schooltas nog niet heeft uitgepakt en achterom kijkt om een nieuw gesprek te beginnen. Ik wijs de leerling in kwestie er (waarschijnlijk niet zo subtiel) op dat het nu toch echt wel tijd is om de boeken erbij te pakken en op te letten. In eerste instantie draait de leerling zich nog steeds niet om, dus ik herhaal mijn boodschap, dit maal met meer volume en op een boze toon. Nu draait de leerling zich wel om, maar met een in mijn ogen arrogante blik op het gezicht waar voor mij uit spreekt “hoe haal je het in je hoofd dat je mij stoort in mijn gesprek?” Vervolgens zegt ze op sarcastische wijze: “sorry hoor…” en slaat haar ogen ter hemel. Zoals je wellicht al ziet aankomen gaat dit van kwaad tot erger. Ik beschuldig de leerling op nog bozere wijze van ‘prinsessengedrag’ en wederom reageert zij op de eerder geschetste wijze, waarna ik haar uiteindelijk woedend sommeer om haar tas maar niet uit te pakken, te vertrekken uit mijn klaslokaal en naar de afdelingsleider te gaan om verdere straf te ontvangen. Ik sluit een leerling uit. Voor mij was dit op dat moment de makkelijkste weg, de simpelste oplossing. Was het de juiste beslissing?

Laat ik er het volgende over zeggen: achteraf besef ik dat deze situatie aangeeft dat ik op dit specifieke moment niet meer het vermogen had om in verbinding te blijven met zowel mijzelf als met de leerling. Ik koos voor de makkelijke weg; het contact verbreken. Met alle gevolgen van dien. Mijn humeur was verpest, het vervolg van mijn les verliep minder goed dan dat ik had gewild en het ergste; ik had elke leerling laten zien dat het oké is om iemand uit te sluiten en buiten de groep te plaatsen. Terwijl dit feitelijk niets oploste en ik de relatie en dus ook het leerproces van mijn leerling heb beschadigd. Nu denk je wellicht: “een leerling de klas uitsturen vind ik toch echt heel wat anders dan een bevolkingsgroep vertellen dat ze hier niet welkom zijn en moeten vertrekken naar een ander land”. Dat klopt, het is een ander niveau. Toch zou ik je dan de vraag willen stellen: waar ligt de grens? In welke situatie is het wel oké om iemand uit te sluiten en in welke niet? Het begint altijd met iets onschuldigs.

Lees verder.

Christiaan van Os geeft met ontzettend veel passie en plezier les als docent economie / M&O op het Mendelcollege te Haarlem. Op zijn website schrijft hij blogs en geeft hij online trainingen aan collega’s, om ze te inspireren (nog meer) de docent te worden die ze graag willen zijn.