Existentiële levensvragen in het onderwijs

24 april 2017

De vader van Heleen Iordens overleed toen Heleen nog jong was. Haar moeder stond er alleen voor met drie kleine kinderen en had als motto: 'het gaat er niet om welke ervaringen je in je leven tegenkomt, het gaat erom wat jij er mee doet'. Voor Heleen betekent dat dat haar moeder altijd een keuze ervoer in haar leven, en dat ze daardoor toch gelukkig in het leven kon staan. Wat zij zich nu afvraagt: als een levenshouding zo van belang kan zijn voor hoe je in het leven staat, zou dat dan niet een onderdeel van ons onderwijs moeten zijn?

'Wat maakt dat de ene mens succesvol en gelukkig in de wereld staat, terwijl de andere mens in kringetjes rond lijkt te draaien, niet in staat het leven zelf mede vorm te geven?' Het is een vraag die me sinds mijn zeventiende intrigeert en die me, hoe ouder ik word, steeds meer bezig houdt.

Waarom loopt de ene mens leeg op ellende, terwijl de ander zijn ellende weet om te buigen tot waardevolle levenslessen?
Veel hiervan wordt vaak aan karakter of aan de factor pech geweten. Zinnen als 'Zo ben ik nu eenmaal' of 'Ik heb ook altijd pech', zijn dan veelgehoord. Je hoort hier de zogenaamde fixed mindset spreken, die ervan uitgaat dat dingen nou eenmaal zijn zoals ze zijn en dat daar niets aan veranderd kan worden. Het is vanuit deze mindset een vaststaand gegeven dat je iets kan of niet kan. De eventuele eigen invloed hierop wordt tot een minimum beperkt.

De growth mindset daarentegen gaat ervan uit dat veel dingen aangeleerd kunnen worden. Zij gelooft in de rekbaarheid van vermogens. Een theorie (van professor Carol Dweck) die mij erg aanspreekt. Misschien omdat ik die in mijn eigen opvoeding veelvuldig mee kreeg.

Ik werd geboren op een moment dat mijn vader al terminaal ziek was. Zo kreeg ik op jonge leeftijd al een aantal existentiële levensvragen in de schoot geworpen. Tot mijn vierde heeft hij geleefd, waarna mijn moeder in haar eentje drie jonge kinderen heeft opgevoed. Hiermee speelde zij jarenlang (en nog steeds) mijn hoofd-rol-model van een vrouw die de lessen van doorzettingsvermogen en positivisme voorleefde.  Haar motto is niet voor niets 'Het gaat er niet om welke ervaringen je in je leven tegenkomt, het gaat erom wat jij er mee doet.' (waar zij overigens geenszins mee bedoelt dat het leven maakbaar is en je al je ellende of al je geluk zelf in de hand hebt). Het suggereert dat je een keuze hebt in hoe je de dingen wilt bekijken.

Terug naar de vraag die me zo bezighoudt: 'Wat maakt de ene mens succesvol (gelukkig), terwijl de ander niet verder lijkt te komen in het leven?'

Wat mij betreft kan veel teruggevoerd worden op het hebben van een goed ontwikkelde levenshouding: het vermogen om aangeleerd optimistisch te zijn, flexibel te kunnen omgaan met de hobbels die het leven je voor de voeten werpt, alsook het geloof in een growth mindset.

Stel dat bovenstaande hypothese waar zou zijn en een gelukkig(er) leven deels verklaard kan worden door een goed ontwikkelde levenshouding, zou dit aspect dan niet een veel grotere rol in ons huidige onderwijs moeten innemen?

Heleen Iordens is trainer, deugden-yogadocent, kindercoach en moeder. Daarvoor werkte ze als leerkracht, en voor haar blogs put ze uit die jarenlange onderwijservaring.