Er is veel moois te vertellen en de sleutel ligt bij de kwetsbare leraar

28 augustus 2014

Als je de nieuwsberichten en praatprogramma’s moet geloven, heeft het beroep van leraar een slecht imago. Ze lijden onder een hoge werkdruk, zitten onder de plak van falende bestuurders en kunnen alleen met prestatiebeloning nog tot acceptabele resultaten geprikkeld worden. Maar lesgeven is, als je op verhalen van leraren afgaat, ook een van de mooiste beroepen die er is.  Er is volgens Hartger Wassink heel veel moois te vertellen, alleen delen we dat te weinig. De sleutel ligt dan ook bij de leraar zelf. En bij diens kwetsbaarheid. Zijn bijdrage.

Leraren hebben dan misschien wel veel vakantie, maar dat wekt eerder afgunst op dan bewondering. Waarom eigenlijk? Lesgeven is, als je op de verhalen van leraren afgaat, een van de mooiste beroepen die er is. In de loop der jaren zijn er prachtige films en boeken verschenen, die laten zien hoeveel voldoening het kan geven om leerlingen te laten groeien, inzicht te laten krijgen in kennis die voor hen onbegrijpelijk leek.

Beide perspectieven (de leraar als afgestompte ‘lesboer’, en de leraar als inspirerende pedagoog)  zijn een facet van de beroepsidentiteit van leraren. Die identiteit kent nog meer facetten. Leraren identificeren zich ook met hun vak (Engels, natuurkunde of gym), met de school waar ze werken (het gymnasium, een Vrijeschool) of met een levensovertuiging (christelijk onderwijs, of juist openbaar). Al die facetten van hun beroepsidentiteit werken door in hoe leraren zich opstellen in hun werk, in de manier waarop ze samenwerken en de richting waarin ze zich wensen te ontwikkelen en professionaliseren.

De kunst is om die veelkleurigheid, en ook de dynamiek van de professionele identiteit van leraren te blijven zien. Want een identiteit kan zich ook ontwikkelen. Doordat je als leraar bijzondere ervaringen opdoet met leerlingen, collega’s ontmoet van wie je goede feedback krijgt, een opleiding volgt die je nieuwe inzichten verschaft, kunnen ook de dieper gelegen overtuigingen van waaruit je lesgeeft, veranderen.

Maar dat gaat niet vanzelf. Je moet daarvoor op een bepaalde manier open staan voor nieuwe inzichten, voor die feedback. Dat is bij leraren niet altijd gemakkelijk. Overeind blijven in een klas met 30 leerlingen vraagt een zekere hardheid. Al te veel openheid maakt kwetsbaar, en daar kan misbruik van gemaakt worden. Toch is die kwetsbaarheid, althans volgens Geert Kelchtermans, een belangrijke sleutel in de professionele ontwikkeling van leraren. Hij stelt dat de leraar zelf, als persoon, zijn (of haar) belangrijkste instrument is. Om die persoonlijkheid te ontwikkelen, zul je je kwetsbaarheid moeten erkennen, en ermee moeten leren werken. Het gaat er niet om dat je onkwetsbaar wordt, maar dat je je kwetsbaarheid als kracht gebruikt. Want daar komt ook die grote voldoening vandaan, die het beroep van leraar zo mooi maakt.

De sleutel om het imago van het beroep te verbeteren, ligt dus ook bij de leraren. Er is heel veel moois te vertellen over wat er in het onderwijs gebeurt, alleen delen we dat te weinig. Om te beginnen zou dat in scholen zelf, binnen lerarenteams kunnen gebeuren. Je weet dan beter met elkaar, waar je eigenlijk naar streeft, en wat je wilt bereiken met leerlingen. Dan deel je de voldoening over wat je drijft, en niet (alleen) je ongenoegen over wat je tegenhoudt. Je deelt dan een identiteit, en dat inspireert, niet alleen jezelf, maar ook de buitenwereld: leerlingen en ouders. Er zijn gelukkig scholen waar ze dat al doen.

Over één zo’n school schreef ik in Van 12 tot 18 dit artikel.

Deze bijdrage is van Hartger Wassink. Hij publiceert op zijn eigen blog.