Een verbintenis op basis van een afschuwelijke overeenkomst

21 augustus 2016

'Dat we als leerkracht een grotere rol hebben en bredere verantwoordelijkheid dragen dan alleen het onderwijzen van kinderen, komt soms sterk naar boven, schrijft Carm Barten.' Eerder al schreef hij een blog n.a.v. het overlijden van een moeder van een van zijn leerlingen. Zijn belofte om voor haar klaar te staan, wanneer ze hulp nodig heeft, bleef gelden. Ook nadat zijn voormalige leerlinge op de middelbare school belandde. Zijn blog over een verbintenis, op basis van een afschuwelijke overeenkomst: 'De pedagogische rol behoud je, ook wanneer de leerling niet meer bij je in de klas zit.'

Aan het einde van de dag komt ze het klaslokaal binnen. In haar ene hand heeft ze een plantje en in de andere een kaartje. Ze loopt naar Claudia en condoleert haar met het overlijden van haar vader. ‘Ik hoorde het gisteravond pas,’ zegt ze. ‘Vandaag wilde ik meteen langskomen. Ik vind het zo zielig voor jou!’.

Het is nu een jaar geleden dat ze zelf haar moeder verloor aan kanker. Ze zat toen samen met Claudia bij mij in de groep. Zelf ging ze na de zomervakantie naar het voorgezet onderwijs, waar Claudia – twee jaar jonger - nog even op moet wachten.

Na het overlijden van haar moeder maakten we met de groep een intense tijd door. In die tijd was de vader van Claudia al ongeneeslijk ziek. Dit gaf de twee een verbintenis op basis van een afschuwelijke overeenkomst. Het moment dat Claudia samen met haar vader, in de wetenschap dat hij ook binnen korte tijd zou overlijden, ging kijken bij de overleden en thuis opgebaarde moeder, staat in m’n geheugen gegrift.

De overstap naar het voorgezet onderwijs was een moeizame. Thuis had ze het als enig kind lastig met haar vader. Het gemis van moeder was groot en soms niet te verdragen. Het maken van huiswerk zorgde voor problemen en ze haalde slechte scores. Volgens haar school zou ze het hiermee niet halen en volgend schooljaar dus naar een andere school moeten.

Dat we als leerkracht een grotere rol hebben en bredere verantwoordelijkheid dragen dan alleen het onderwijzen van kinderen komt in zo’n situatie sterk naar boven. De pedagogische rol behoud je, ook wanneer de leerling niet meer bij je in de klas zit. Mijn belofte om voor haar klaar te staan, wanneer ze hulp nodig heeft, stond nog steeds. Zoals voor elke andere leerling die ik mag - en heb mogen begeleiden. Dus nam ik contact op met vader en haar school.

Uit het telefoontje met school bleek dat het uitgebreide zorgdossier dat was opgebouwd, wel keurig was overgedragen aan het zorgteam van het voorgezet onderwijs, maar niet gedeeld met de mentor en haar overige leerkrachten. Tot mijn grote frustratie.En thuis had vader al een aantal weken de aanmeldingsformulieren voor huiswerkbegeleiding op tafel liggen, maar het lukte hem niet deze in te vullen. Dochterlief begon zich - naast het blijvende gemis van moeder - ook steeds meer zorgen te maken over haar vader en het dreigende feit dat ze gescheiden zou worden van haar vriendinnen, als ze van school zou moeten wisselen.

Ik kwam in actie. Samen met dochter vulde ik de formulieren in en verstuurden ze. Op haar school werden de leerkrachten inmiddels ingelicht over haar thuissituatie. Gelukkig bleek er ondanks al haar problemen nog ruimte voor het rouwproces. ‘Elke keer als ik foto’s van mijn moeder zie, moet ik huilen,’ vertelde ze, toen ze mij een fotoboek liet zien.

Een paar maanden later kwam de hele situatie tot een climax. Vader kon het niet meer aan. Hij vroeg in een laatste poging om hulp voor zijn problemen. Na overleg met vader en dochter deed ik een officiële melding. Hieruit volgde een opname van vader. Dochter zou gedurende die periode bij oma verblijven.

Ik was me bewust dat ik het traditionele speelveld als leerkracht – laat staan als ex-leerkracht - al flink had opgerekt. De neiging om mezelf vanuit betrokkenheid te laten meenemen in probleemsituaties, was er stilletjes ingeslopen. Dit bracht mij tot grote twijfels. Handelde ik wel juist? Had ik niet meer aan de oppervlakte moeten blijven?

Deze twijfels probeerde ik weg te ‘redeneren’ door mezelf ervan te overtuigen dat je zoiets gewoon doet voor je medemens. Of je nu de leerkracht bent of niet.

En nu - maanden later - staat ze tegenover Claudia. En zegt ze dat ze het zo zielig voor haar vindt. Op haar school had ze gevraagd of ze het laatste uur vrij kon krijgen zodat ze nu op tijd het plantje kon brengen. Claudia neemt het in ontvangst. Ze kijkt in de ogen van een lotgenote, een van de weinige die echt begrijpt hoe het is om een ouder op zo’n jonge leeftijd te verliezen.  ‘Gewoon doorgaan’, zegt ze. ‘Dan komt het vanzelf weer goed, kijk maar naar mij.’

Als alle kinderen naar huis zijn blijft ze nog even zitten. Ze vertelt dat ze nu - voor het eerst - weer het gevoel heeft dat het goed gaat. Door de huiswerkbegeleiding haalt ze betere scores en bovendien heeft de school beloofd dat ze volgend jaar naar het tweede leerjaar gaat… wat er ook gebeurt! Inmiddels is ook haar vader weer thuis en woont ze niet meer bij oma. ‘’s Avonds moet ik nog wel eens huilen maar dan bedenk ik wat mama gewild zou hebben. Dan weet ik weer waarvoor ik het doe.’

Na dit gesprek zijn m’n eigen twijfels voorgoed weg. Of je nou leerkracht bent, directeur of iets anders, volg je intuïtie, je eigen (morele) kompas. Zorg goed voor jezelf, zorg goed voor de ander, zorg goed voor je omgeving. Gewoon, als mens!

Carm Barten is nu leraar op OBS Uilenspiegel.  Dit is het blog dat hij eerder schreef: De week is begonnen: Mam, mijn mooiste elf jaar zijn voorbij.'