Een pleidooi: 'Zeg dus niet meer zelf-studie, als je je eigen praktijk onderzoekt'

31 januari 2017

Hoe belangrijk de persoon ook is, uiteindelijk gaat het in ‘self-study‘ - te vertalen als zelf-studie of zelf-onderzoek - niet over hem of haar, maar om zijn of haar praktijk als lerarenopleider. En dat is precies wat we vermijden door te spreken over de LOEP-benadering: Lerarenopleiders Onderzoeken hun Eigen Praktijk. Geert Kelchtermans - hoogleraar in Leuven - maakt duidelijk dat onzuivere vertalingen foutieve betekenisassociaties kunnen oproepen, die vervolgens tot misverstanden leiden. Nog problematischer is dat daardoor ook de inhoud van de boodschap verschuift.


Gefrustreerd door de dominante onderzoeksparadigma’s in de onderwijswetenschappen en in het bijzonder in het onderzoek over lerarenopleiding, gingen vanaf het begin van de jaren ’90 een aantal lerarenopleiders op zoek naar een alternatieve manier om onderzoek te doen over het opleiden van leraren. Zij werden geïnspireerd door de verschillende tradities van actieonderzoek, maar ook door de methodologische en epistemologische discussies binnen de humane wetenschappen (o.m. onder invloed van de kritiek van het postmodernisme). Op die manier ontstond de benadering die ze omschreven als Self-Study of Teacher Education Practices – afgekort als S-STEP. Ofschoon deze term mettertijd een brede en diverse lading ging dekken, was de inzet vanaf het begin tweeledig: via een kritische analyse van de feitelijke opleidingspraktijk en de opvattingen die eraan ten grondslag lagen, wilde men de eigen praktijk verbeteren, maar tegelijkertijd ook bijdragen tot een publieke kennisbasis over het opleiden van leraren.

Het werk rond S-STEP werd een erg belangrijke stem in het internationale onderzoek over lerarenopleiding, niet in het minst omdat de betrokkenen zichzelf snel en efficiënt wisten te organiseren: er kwamen eigen congressen, boekenreeksen, een heus ‘international handbook’ (Loughran, Hamilton, Laboskey & Russell, 2004) en vanaf 2005 een eigen internationaal tijdschrift, Studying Teacher Education: A journal of Self-Study of Teacher Education Practices. Voor een kritisch overzicht van die literatuur verwijs ik naar Lessen uit LOEP. Lerarenopleiders Onderzoeken hun Eigen Praktijk (Vanassche & Kelchtermans, 2014).

S-STEP ≠ zelfstudie of zelfonderzoek

Omdat Self-Study of Teacher Education Practices een hele mond vol is, kort men het vaak af tot ‘self-study’. In het verlengde wordt er in het Nederlands vaak gesproken over ‘zelfstudie’ (zie bijv. Lunenberg, Dengerink en Korthagen, 2013). Maar die term is verwarrend. Bij ‘zelfstudie’ zal menig lezer spontaan denken aan de didactische werkvorm waarbij de leerlingen zelfstandig en zonder tussenkomst van de leerkracht de leerstof verwerken.

Lees verder op het NIVOZ-Forum
Prof dr. Geert Kelchtermans is hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven en aldaar directeur van het Leuvens Universitair Centrum voor Onderwijsgerichte Nascholing (LUCON).

Meer over de LOEP-benadering

Lessen uit LOEP. Lerarenopleiders Onderzoeken hun Eigen Praktijk (Vanassche & Kelchtermans, 2014).