Een kind met gescheiden ouders: ‘Leraren en de school kunnen een deel van een vangnet vormen’

9 oktober 2015

'Als leraar heb je een belangrijke en soms ook bescheiden rol in het leven van het kind. ' Wanneer ouders gaan scheiden, is het effect op een kind vaak niet te overzien. Daarmee heeft het ook effect op de school, en op de klas waar het kind in zit. Het brengt onrust, verdriet en andere emoties met zich mee. Hoe kun je daar als leerkracht of directeur mee omgaan? Psycholoog Marja Klaver schreef er een blog over.

‘De moeder van Eva wil het volledige gezag hebben. Zij vraagt de leraar bij te houden hoe Eva gekleed is en wat ze te eten bij zich heeft, wanneer ze bij haar vader is geweest. Toen hebben we gezegd dat we dat niet doen: op school wappert de witte vlag. In het belang van Eva blijven wij neutraal.’

In Nederland maakt 20% van de kinderen mee dat hun ouders gaan scheiden. Dit betekent dat in een klas met dertig kinderen er gemiddeld zes zijn van gescheiden ouders. Iedereen is het er over eens dat een scheiding voor kinderen een grote last is. Maar ook de school betaalt een prijs bij een hoog echtscheidingspercentage.

Als ouders gaan scheiden, komt dat de school binnen met een hoop onrust, verdriet en soms woede. Dit blog gaat over de gevolgen van scheiding voor kind en school en wat je hier als directeur en leraren aan kunt doen.

1.     De gevolgen voor het kind
Uit allerlei onderzoek blijkt dat de ontwikkeling van kinderen achterop raakt wanneer ouders scheiden. Scheiden is zelden het einde van de conflicten; er begint een nieuwe en vaak heftiger ronde. Dat voortdurende conflict na de scheiding betekent voor kinderen meer psychologische spanning, verhuizing, lager inkomen, vermindering van ouderlijk contact, steun en toezicht. De eventuele voordelen die scheiden voor ouders opleveren, gelden minder voor kinderen: zij dragen vooral de lasten.

2.     De gevolgen voor de school
Uit onderzoek blijkt dat op een school met veel leerlingen uit één-oudergezinnen de schoolprestaties van de leerlingen met een alleenstaande ouder slechter zijn dan op een school met minder gescheiden ouders.

Twee processen liggen hier waarschijnlijk aan ten grondslag.
1. Scheiden veroorzaakt bij kinderen onrust, die nemen zij mee naar school. Wanneer veel kinderen onrustig zijn, maakt dit het lesgeven en het leren moelijker.
2. Gescheiden ouders hebben minder armslag om zowel hun kinderen als de schoolloopbaan van hun kinderen als de school zelf te ondersteunen. De betrokkenheid van ouders bij de school komt onder druk te staan. Daardoor beschikken de scholen met veel gescheiden ouders over minder hulpbronnen.

3.    Wat kunnen directeur en leraren doen?
Helaas kun je op school niet alle problemen van kinderen oplossen. Als leraar heb je een belangrijke en soms ook bescheiden rol in het leven van het kind. Met je team heb je zeker mogelijkheden een positieve bijdrage te leveren in een voor het kind moeilijke situatie.

Stel het belang van het kind voorop
Vraag ouders om samen in het belang van hun kind de gesprekken met school te voeren. Of wanneer de één komt, dat deze dan de ander inlicht. Dring er bij de ouders op aan met één mond te spreken. Laat je niet verleiden partij te kiezen voor een van beide ouders. Leraren en school moeten neutraal blijven in het belang van het kind. Stel het belang van het kind centraal in de contacten met ouders. De belangen en wensen van ex-partners komen in school op de tweede plaats.

Behoud als leraar en school je neutraliteit
Kinderen van gescheiden ouders hebben een kleiner vangnet. Hun kans om in de problemen te komen is juist door de scheiding vergroot. Het vangnet van ouders is gescheurd. Leraren en de school kunnen een deel van dit vangnet vormen, juist omdat de school neutraal terrein is. School en leraren helpen kinderen door deze neutraliteit actief te bewaken. Dit betekent dat je ex-partners vraagt de school als conflictvrije ruimte te respecteren. Meng je niet in conflicten van ouders, houd je daar als professional verre van.

Blijf kinderen uitdagen
Laat de scheiding niet bepalend zijn voor de benadering en de beoordeling van de leerresultaten van de leerling. Ontzie de kinderen niet, daag ze uit om mee te doen en huiswerk te maken, juist als juist tegenwicht tegen de onrust thuis. De orde en regelmaat van de school geven het kind veiligheid.

Maak als team een beleid
Bespreek de lastige situaties die zich rond dit thema voordoen met het hele team om er samen beleid over te maken. Steun elkaar als leraren om zo goed mogelijk te kunnen reageren wanneer zich problemen met het kind of de ouders voordoen. Het boek ‘School en Echtscheiding’ van Margot Grevelt en Angelique van der Pluijm geeft veel informatie.

Tot slot
Als school los je dit maatschappelijk probleem van onze tijd niet op, maar het komt wel je school binnen. Onderschat je mogelijkheden niet. Mijn volgende blog zal gaan over het maken van een protocol, een beleid rond echtscheiding; alles wat je op school kunt doen om de schade voor het kind van scheidende/gescheiden ouders zoveel mogelijk te beperken.
Hoe gaan jullie er op school mee om, heb je tips, goede of slechte ervaringen? Elke reactie is welkom!

Marja Klaver is psycholoog/andragoog en schreef een boek over het realiseren van succesvolle ouderbetrokkenheid, op basis van het trainen van 85 scholen op het gebied van excellente communicatie en uitgebreid literatuuronderzoek.