Een debat of een dialoog? Excellentie of excelleren?

5 september 2013

“Ieder kind het beste uit zichzelf laten halen. Dat is de kern van het onderwijs.” Zo schreef staatssecretaris Dekker het maandag in de Volkskrant.  'Ik zou het zelf gezegd kunnen hebben' schrijft leraar Jelmer Evers daags na. 'Want alhoewel er veel lovenswaardigs in het stuk van de staatssecretaris staat, vraag ik me af of dit uiteindelijk werkelijkheid wordt.' Gisteren mocht Dekker zijn ideeen en plannen delen in de het tv-programma Debatop2. Daar zat Jelmer Evers niet. Hij schreef zijn blog en ventileert zijn visie. ' Excellentie of excelleren? 

Ieder kind het beste uit zichzelf laten halen. Dat is de kern van het onderwijs. Dekker koppelt dit aan de term excellentie. Excellentie is een statische lat voorbehouden aan de top-leerlingen van Nederland. Top uitgedrukt in cijfers wel te verstaan. Net zoals Nederland als enige onderwijsdoel heeft om in de top-5 van de PISA ranglijst komen, wordt Cum Laude kennelijk tot de maat der dingen verheven.

Goede cijfers en prestaties moeten gevierd worden. Absoluut. En moeten deze bollebozen dan niet worden uitgedaagd? Natuurlijk wel! Tot op het bot. Maar dat geldt voor elk kind. Ons onderwijs is veel te makkelijk, en curricula zijn nauw en weinig uitdagend geformuleerd. Als docent stoor ik me al jaren aan de gebrekkige opzet van onze examinering. Maar cijfers zijn tot doel verheven en teaching to the test wordt een steeds groter probleem in Nederland. Dat is een rechtstreeks gevolg van het beleid van de Staatssecretaris. Zie bijvoorbeeld de CITO-toets in het derde leerjaar van het VO.

In plaats van excellentie zou excelleren het uitgangspunt moeten zijn. Excelleren van elk kind. Excelleren is actief, geen doel, geen cijfer, maar een proces. Niet alleen de “top” of de “onderkant” verdient die uitdaging en de meest inspirerende docenten. Elk kind heeft daar recht op. En dat sluit ook aan op wat we weten van de enorme diverse ontwikkeling van kinderen en jongvolwassenen.

Gelukkig pleit Dekker daarom ook voor meer flexibiliteit in het onderwijs. Zo zou je op meerdere niveau’s examen moeten kunnen doen. Het is inderdaad een persoonlijk drama en zonde van het talent als een kind bijvoorbeeld heel goed is in de exacte vakken, maar niet in de talen en daarom een heel niveau moet afstromen. Alleen stuiten we hier op veel praktische bezwaren die wel kunnen worden opgelost, maar waar Den Haag al twintig jaar niet aan wil. De cijfermatige afrekencultuur is al genoemd. Daarnaast houden beleidsmakers halsstarrig vast aan de 1040 uur onderwijstijd, die scholen elke vorm van flexibilisering ontneemt. Hiermee samen hangt het aantal lesuren dat docenten in Nederland geven. Die zijn relatief heel hoog en dit ontneemt docenten de mogelijkheid om zelf een eventuele hervorming vorm te geven. Scholen zijn hier nog helemaal niet op voorbereid. Neem bijvoorbeeld het rooster. Om een leerling bij ons op school versneld examen te laten doen in de helft van de vakken treden er gelijk veel dubbelingen op. Dat is prima op te lossen, maar dat vergt een compleet andere manier van lesgeven en schoolorganisatie. Om dat te kunnen vormgeven is geld en met name heel veel tijd nodig.

Den Haag heeft tot nu toe altijd geprobeerd om grote hervormingen top-down en extern in te voeren. Terwijl hier, en internationaal, is gebleken dat alleen docenten zelf dit kunnen en moeten vormgeven. Dit kan alleen maar op micro-niveau met eigenaarschap en een buy-in van docenten. Scholen en docenten sluiten al steeds meer aan bij bredere internationale trends in het onderwijs, er wordt op lokaal niveau al flink geëxperimenteerd met Flipping the Classroom, MOOCs, Connected Learning,  deMaker Movement om maar een paar voorbeelden te noemen. Dat is excellent en inspirerend onderwijs. Die sluiten aan bij sleutelconcepten voor leren als uitdaging, nieuwsgierigheid, differentiatie, autonomie en grenzen verleggen.

Elke beleidsmaatregel in het onderwijs is tot nu toe gericht op een eenzijdige aanpak van het probleem. Kijk maar naar de problematiek rond het docentschap. Ik ben bang dat wel flexibele examinering wordt mogelijk gemaakt, maar dat de afrekencultuur en de onderwijstijd overeind blijven. Dan is het beleid al mislukt, voordat het is begonnen.

Het zou de staatssecretaris sieren als hij scholen en docenten in hun pionierswerk zou ondersteunen door juist die randvoorwaarden aan te pakken. Dan wordt het inderdaad mogelijk dat elk kind het beste uit zichzelf kan halen.

Lees ook op het  eigen webblog van Jelmers Evers 

Kijk hier naar de uitzending van debatop2 en lees de tweets.

Bernd vd Oetelaar @bwvdo
Morgen maar met mijn eigen clubje talentrijke leerlingen eens naar kijken en over van gedachten wisselen. #debatop2 #excellent


Gert van de Kamp @GertvandKamp
Volgens mij is excelleren een belangrijker criterium voor goed onderwijs dan selectie op excellentie #debatop2


roely jans @roelyjans
Goed punt van @SanderDekker, de oplossing is niet altijd en automatisch meer geld. #debatop2"


Joost van Hilst @joostvanhilst
We leven gelukkig in een tijd waar ICT een goed antwoord is om dat lastige verhaal van differentiëren te tackelen. #debatop2 #FlipClass


Gérard Zeegers ‏@GZeegers12h
Blijf weg van de destructie. Zet in op het construct. Met elkaar in gesprek en aan het werk; #dialoogop1
http://www.koerskaart.nl/column-debat-vs-dialoog/ …

Gérard Zeegers ‏@GZeegers12h
Lees polemieken over #debatop2 en besluit niet te kijken... Ik wacht op #dialoogop1.

Gabriëlle Jurriaans @geogabbi
Voor iedereen die #debatop2 heeft gekeken: 14 nov. houdt Alfie Kohn een lezing over onderwijs in A'dam http://www.liveondemand.com/Event/Detail/61

Claire Boonstra @ClaireBoo
... iplv weer een welles-nietes discussie. Ieder kind moet kunnen én leren excelleren - maar niet allemaal langs dezelfde lat. #debatop2.