Drukte, om wat?

22 oktober 2017

Na het afschaffen van de eindtoets als doorslaggevend in de niveaubepaling voor leerlingen die naar de middelbare school gaan, volgde de kritiek op basisschoolleraren die te veel beïnvloed zouden worden door de achtergrond van de leerling in het opstellen van datzelfde advies. 'Je kan je afvragen wat hier eigenlijk aan de hand is', stelt Luc Stevens, 'of eerder nog, waarom we die cesuur in ons onderwijssysteem hebben aangebracht en daarmee onszelf met het levensgrote probleem van de goede voorspeling hebben opgezadeld?' Deze column verscheen eerder in het tijdschrift voor Remedial Teaching. 

Zelden maakt een land zich zo druk om zijn kinderen als bij de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Althans, zo lijkt het. Je kan ook verdedigen dat het land zich niet om zijn kinderen zo druk maakt, maar om hun testscores. De verwijzing moet zo geldig en betrouwbaar mogelijk zijn en daar wordt statistisch alles voor uit de kast gehaald. Het advies van de leraar heeft weliswaar een prominentere plaats gekregen maar dat lijkt van tijdelijke aard. Het heeft aan vertrouwen ingeboet nu blijkt dat de leraar zich in zijn advies toch door de sociale achtergrond van de leerling laat beïnvloeden. Dus toch maar beter de toets?

Je mag je afvragen wat hier eigenlijk aan de hand is of eerder nog, waarom we die cesuur in ons onderwijssysteem hebben aangebracht en daarmee onszelf met het levensgrote probleem van de goede voorspelling hebben opgezadeld? Want, is voorspellen van menselijke ontwikkeling naar zijn aard al niet heel moeilijk, een probleem wordt het zeker wel wanneer je denkt dat het verschil tussen laten we zeggen 534 en 535 totaalscore het verschil maakt tussen het ene en het andere schooltype voortgezet onderwijs. Dat is in gewone, niet statistische taal, moeilijk uit te leggen

Een minstens even groot probleem – je kan het ook een onrechtvaardigheid noemen – is de tweedeling in de samenleving die wordt gecreëerd. De spanning rond de vraag of het advies de ‘theoretische’ of de ‘praktische’ kant uit valt is voelbaar, thuis en op school. Op heel jonge leeftijd al wordt je naar het meer of naar het minder sprekende deel van de samenleving gedirigeerd. Ook dat is psychologisch (gezien de plasticiteit van menselijke ontwikkeling) en zeker pedagogisch niet goed te uit te leggen.

Zouden de adviezen minder geldig en minder betrouwbaar zijn indien de beide schoolsystemen, basis en voortgezet onderwijs, een brug zouden bouwen en gezamenlijk de verantwoordelijkheid zouden nemen voor de overgang en zich over de ontwikkeling van de leerling zouden buigen zonder ultieme tests en toetsen, maar vanuit een kansenperspectief en hun professionele kijk op kinderen. Dat zou van het voortgezet onderwijs een pedagogische krachtsinspanning vragen die haar zou verrijken. Het gaat immers om de kinderen, niet om de instituten.

Motto: Vrijheid van onderwijs betekent niet in de eerste plaats vrijheid om af te wijzen.

Luc Stevens is emeritus hoogleraar orthopedagogiek en oprichter van het NIVOZ.