Doos vol Onzekerheid: 'Zou dit, de affectieve leerervaring, ook een plek moeten hebben op een lerarenopleiding?'
11 oktober 2023
Save the date! Op vrijdag 26 januari 2024 is het eindevent van de Doos vol Onzekerheid op De Haagse Hogeschool, onder meer met kunstenaar Merlijn Twaalfhoven. In de doos vinden onderwijsvernieuwers handvatten en concrete werkvormen om niet alleen cognitief, maar ook ‘voelend’ te werken met elkaar, volgens principes uit de kunsten. Afgelopen jaar is eer vanuit de lectoraten Designing the Future van Fontys Academy for the Creative Economy en lectoraat Change Management van De Haagse Hogeschool gewerkt aan ‘Een Doos vol Onzekerheid.’ Marjolijn Zwakman is een van de initiatiefnemeers.
Wil je erbij zijn? Geef je op via deze link!
Tijden: 10:00-12:30
Hoe kun je vaardiger worden om onderwijs vorm te geven waarin er voor jezelf en jouw studenten meer ruimte is om te bewegen in onzekerheid? Juist ook in een organisatie waarbinnen de trouw aan de bestaande orde en het laten doorlopen van de taken van alledag zo groot is?
Als kunstenaar weet ik dat onzekerheid behalve een ‘ongemakkelijk gevoel’ ook een creatieve kracht is, die ingezet kan worden in een onderwijscontext. Afgelopen jaar werkten we vanuit Fontys Hogeschool, Tilburg en De Haagse Hogeschool aan ‘Een Doos vol Onzekerheid’. In de doos vinden onderwijsvernieuwers handvatten en concrete werkvormen om zich, vanuit welke rol dan ook, te verhouden tot het onzekere. Lees hier de eerdere essays over dit onderzoek.
Affectieve leerervaring
Er schiet me een interview met onderzoeker Pamela den Hijer (Hogeschool Rotterdam) te binnen. Zij stelt dat hbo studenten alleen leren dènken over conflicterende waarden en dat daarbij aandacht mist voor gevoelens en emoties die spelen bij waardenconflicten. Studenten hebben daarom niet alleen cognitieve, maar ook affectieve leerervaring nodig: niet alleen denken, maar ook voelen. [4] Heeft holistisch werken wellicht te maken met werken vanuit zowel de cognitie als vanuit ‘het voelen’? En klopt het dat voor dit laatste aspect in het hbo weinig ruimte is in het curriculum?
In het werken met studenten, docenten en onderzoekers in het onderwerp Onzekerheid aan De Haagse Hogeschool en bij Fontys Tilburg, maken we gebruik van werkmethoden uit de kunsten. Aan een toneelschool of kunstacademie krijg je als professional in opleiding kansen om ‘voelend te leren’. Naast dat je cognitief wordt uitgedaagd word je vooral blootgesteld aan werkvormen waarin je lichaam meedoet, waarin je je afstemt op je eigen gevoelswereld en van daaruit afwegingen maakt om tot actie te durven komen, bijvoorbeeld in improvisatielessen. Op de toneelschool en kunstacademie is dat een heel gangbaar onderdeel van je professionele identiteit.[5]
Tijdens één van de bijeenkomsten met hbo docent-onderzoekers in Den Haag maakten we een assenstelsel rond de polariteiten ‘grip’ en ‘loslaten’ en nodigden hen uit te gaan staan waar ze zich thuis voelden. Hoe ga jij om met onzekerheid, wat is daarin je voorkeur? Hierna voegden we een extra as toe: ‘Intuïtief vs rationeel’. De deelnemers mochten haaks op deze as bewegen naar een plek in de ruimte waar zij zich op hun gemak voelden om zo letterlijk te kunnen zien waar hun voorkeur ligt in het omgaan met onzekerheid. Uiteindelijk had iedereen zo plaats genomen op een eigen punt in het assenstelsel. Een deelnemer benoemde na enige tijd dat dit aanvoelde als een artificiële situatie. De situatie was haar te statisch, ze wilde tussen de verschillende polen heen en weer kunnen lopen en blijven lopen, als in een constante verandering. [6] We pasten de oefening aan, de deelnemers verplaatsten zich. Misschien wel net als in het echte leven, steeds in beweging.
De fysieke gewaarwording, het voelen van het eigen lichaam en van daaruit tot inzicht en handeling komen, is een gangbare praktijk in het kunstvakonderwijs. Het vraagt om een zekere moed en het toelaten van onzekerheid, want je kan ‘het juiste antwoord’ of ‘de juiste handeling’ dan niet uit een leerboek halen, je zult er zelf achter moeten komen door ‘het te doen’. Zou dit, de affectieve leerervaring, ook een plek moeten hebben op een lerarenopleiding?
Het is niet persé ‘onwil’ of ‘starheid’ dat onderwijsprofessionals moeite hebben om ‘af te wijken van de letter’. Het doet ook een appél op een vertrouwen in je eigen kompas dat gevoed wordt door ‘iets voelen’. We hebben het ‘voelen’ verbannen naar een privédomein, het roept onzekerheid op als je wordt beticht van ‘willekeur’ als je dat ’voelen’ wilt inzetten.
“Waar vind je dan nog houvast” is de terechte vraag . Wat als we holistisch werken zien als een combinatie van ‘voelend’ werken en ‘cognitief’ werken? En dat we de opvatting van wat ‘professioneel handelen’ is, uitbreiden. Je vindt je houvast als professional dan ‘al doende’, niet in één vast antwoord dat altijd geldt, maar in een beweging, een handeling het durven inzetten van een eigen kompas: je wordt onzekerheidsvaardig.
We gaan dan mee in ervaringen uit mijn praktijk als performancekunstenaar en in de gedachte van kunstenaar Merlijn Twaalfhoven van The Turn Club, dat er in de praktijk van kunstenaars vaardigheden te vinden zijn om ‘voelend’ te leren werken. Wat als we het serieus nemen dat dit ‘voelend werken’ niet vanzelf gaat, maar iets is dat geoefend moet worden, juist al als onderdeel van de vorming van onze aankomend professionals?
Ik ben voor.
Save the date! 26 januari 2024 is het eindevent voor de Doos vol Onzekerheid
10:00-12:30 uur op De Haagse Hogeschool
Reacties