De zeven vaardigheden van de inspirerende leraar

10 oktober 2017

De leraar heeft het moeilijk anno 2017. Het jaar dat tot een climax leidt rondom werkdruk, rondom de invulling van passend onderwijs, de waardering in harde euro’s en de takenportefeuille van de leraar die steeds voller lijkt te stromen. Zeer recentelijk kwamen daar nog het Wilhelmus en een verplicht bezoek aan het Rijksmuseum bij. Een enerverend beroep dus. Alleen, is dit ook hetgeen waar een leraar zich mee bezig dient te houden? Docent Ronald Heidanus las het boek ‘De zeven vaardigheden van de inspirerende leraar’ van Michel Linthorst en schrijft over wat hij daarin las.

“De leraar is de motor van de talentontwikkeling. Natuurlijk is hij uiterst belangrijk voor de kennisoverdracht naar de scholier of student, maar zijn rol is breder.” - Jelle Jolles

De titel van het boek van Michel Linthorst, De Zeven Vaardigheden Van De Inspirerende Leraar, verklapt waar volgens hem de leraar zich mee bezig dient te houden: inspireren! Hij maakt in zijn boek een uiteenzetting van vaardigheden, zeven om precies te zijn, om te kunnen voldoen aan de rol van een inspirerende leraar. Met het voorwoord van Jelle Jolles is direct de toon van het boek gezet. Want, zo vindt Jolles, de rol van een leraar en docent is breder dan enkel kennisoverdracht. Sterker, de leraar is de motor van talentontwikkeling.

Maar wanneer je talentontwikkeling als frame gebruikt in het onderwijs zal dat direct leiden tot kritiek. Wellicht door het woord ‘talent’. Of gaat de kritiek werkelijk over de inhoud? Want gaat onderwijs over talentontwikkeling?

Het is goed dat ook dit boek er is. Waarom? Omdat ontwikkeling niet een rechte doorgaande ontwikkelingslijn is die enkel bestaat uit kennisoverdracht, maar ook gaat over persoonlijke ontwikkeling, die altijd wel ergens op weerstand stuit. De weerstand tussen kennis nemen, overdragen en persoonlijke ontplooiing van het eigen potentieel. Balans zoeken, vinden en ervaren. Voor zowel de leerling als ook de leraar. En laat inspireren nu een talent zijn dat iedere leraar bezit.

Precies die weerstand maakt het onderwijs tot een complex geheel. Een geheel van processen, structuren, factoren, visies, meningen, vaardigheden en acties. Een geheel waarin het dus ergens logisch is dat werkdruk wordt ervaren. Het belangrijkste is echter dat de leraar zich ervan bewust is dat hij, zoals Linthorst dat in zijn inleiding schrijft, ‘de spin in het web is’. Autonome keuzes mag maken. Dat maakt dat de leraar in zijn/haar eigen ontwikkeling moet  weten dat kennisoverdracht en persoonlijke ontplooiing met elkaar verbonden en zelfs verweven zijn. En dat dit leidt tot een inspirerende leraar.

Collectief zijn we als beroepsgroep ons opnieuw aan het verhouden tot wat ons te doen staat. Zelfs als je het niet eens bent met zaken die in het boek staan, noem het 'de weerstand', nodigt Linthorst je uit om op je eigen handelen te reflecteren. Een sterke eigenschap van het boek. Hij stipt verschillende onderwerpen aan om je handelen te verrijken en dit proces als inspiratie verder te brengen binnen je groep en team.

Lang is geroepen ‘de kennis centraal’, gevolgd door ‘de leerling centraal’. Nu wordt langzaamaan gezegd: ‘de leraar centraal’. Boeken over en voor de leraar schieten als paddenstoelen uit de grond. In de herfst van deze ontwikkeling zijn we op zoek naar een eenduidige visie tussen kennisontwikkeling en persoonlijke groei. In het landelijke debat zijn het lerarenregister en het vormgeven van een nieuw curriculum daar uitingsvormen van.

En precies op dit spanningsveld zou ik dit boek, ‘De zeven vaardigheden van de inspirerende leraar’, willen plaatsen. Omdat het gaat over hoe je jezelf als leraar verhoudt tot het speelveld dat onderwijs heet.

Het boek put zijn bestaan vanuit het spirituele getal zeven, dat voorop de kaft prominent prijkt. Samen met Mart Blokland (haptotherapeut) ontwikkelde Linthorst de ‘7 Life Skills’. Linthorst ging voor deze 7 Life Skills op zoek ‘in de wereld’ naar oplossingen voor de grootste uitdagingen die hij in het onderwijs tegenkwam. Hij legt in zijn boek verbindingen tussen de diversiteit in de samenleving en ‘de zachte kant’ van ontwikkeling van mensen(kinderen). Een zachte kant die overigens vrij hard is, want werken aan jezelf als leraar vraagt het weten, zoals kennis, soms los te laten om het niet-weten (nieuwe kennis, vaardigheden en inzichten) te ontdekken. En het ontdekken ervan gebeurt en ontstaat niet zonder weerstand én inspiratie.

(De ‘7’ doet overigens sterk denken aan ‘De zeven eigenschappen’ van Stephen Covey, later voor in het onderwijs doorgepakt door zijn zoon, Sean, die waardevolle boeken schreef voor kinderen en scholieren.)

Wanneer jij als leraar jezelf en je onderwijspraktijk wilt versterken en dus wilt ontwikkelen, start dat altijd bij het kennen van jezelf. Weten waar je goed in bent, waarin je iets bij te dragen hebt en inspireert én weten waarbij je weerstand voelt, moeilijkheden ervaart en nog groeit. Dit geschreven werk van Linthorst is een laagdrempelig, makkelijk te lezen boek waarin je moeilijkheden herkent en aangaat. Door de verschillende verhalen, tips en oefeningen daagt Linthorst je uit je eigen inspiratiepotentieel te herontdekken.

Het boek maakt je ook bewust van waarom je de dingen doet die je doet. In 31 (jammer genoeg geen veelvoud van 7) praktische opdrachten zet Linthorst aan om je vanuit zelfinzicht, via de relatie met de ander, aan te zetten om uiteindelijk vanuit veerkracht, zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen te werken naar dé ‘inspirerende’ leraar. Jij dus! Want pas als je zelf geïnspireerd raakt en bent, ga je ook een ander inspireren.

‘Je moet het hele leven proberen te begrijpen, niet slechts een klein deel ervan. …’ - Jiddu Krishnamurti

Het is niet voor niets dat Linthorst in zijn boek verschillende quotes aandraagt. Ze dienen ter inspiratie. Om te prikkelen. Om een toon te zetten. Net als dat iedere leraar met een pedagogisch statement diens klas instapt, leiden de zorgvuldig gekozen quotes een hoofdstuk of overgang in. Zijn boek is helder opgebouwd en beslaat twee delen. Deel 1, een meer ‘filosofisch’ gebaseerd deel: wie ben ik en wat zijn mijn dromen en drijfveren en een deel 2, een meer op de praktijk gericht deel: hoe je vorm geeft aan je eigen dromen, doelen en vaardigheden.

Wat het boek sterk maakt is ‘schaken’ op drie borden tegelijk. Het gaat over en is geschreven voor de leraar, maar het gaat ook over hoe je jezelf als leraar verhoudt tot leerlingen en collega’s. Deze uiteenzetting doet mij sterk denken het boek dat Dirk de Boe ooit schreef: Edushock, waarin de Boe naast verhalen en theorie bewust de onderwijsparticipanten aanzet tot actie (met een opbouw in moeilijkheidsgraad). Tegelijkertijd is de verbinding met Gert Biesta snel gemaakt als je het over schaken hebt. Biesta waarschuwt namelijk dat goed onderwijs een moeilijk proces is. Hij gebruikt als metafoor het 3D-schaakbord, waarbij ieder bord het bord eronder en erboven beïnvloedt en waarmee hij de complexiteit van het onderwijs bevestigt.

Wil je als leraar begrijpen waarom onderwijs een moeilijke proces is? Wil je inzicht krijgen en hebben over hoe je zelf stapsgewijs je onderwijspraktijk kan vormgeven? En wil je loskomen van externe attributie rondom tijd en ruimte én daadwerkelijk actie ondernemen om het beste onderwijs voor jouw leerlingen te creëren? Dan is dit boek een uitermate geschikt boek om aan jezelf te werken!

Het boek is opgebouwd uit theorie en persoonlijke en gedeelde ervaringsverhalen. Gedeelde ervaringsverhalen, omdat Linthorst ook put uit wat andere, voor hem belangrijke, leermeesters hem hebben geleerd. Hij legt zo begrijpelijke verbindingen met de theorie. Verbindingen waarbij Linthorst probeert het ‘doen-wat-werkt’-handelen meer in te bedden in wat voor jou en jouw onderwijspraktijk werkt.

Door te handelen vanuit het doen-wat-werkt-principe leer je ook dat wat geen energie oplevert los te laten. Hierdoor ontstaat er ‘als vanzelf’ de tijd en ruimte om te investeren in wat jouw onderwijspraktijk nodig heeft: creativiteit, positieve relaties, oplossingsgericht (wellicht eerder nog procesgericht) werken om uiteindelijk met de voor jou juiste intenties initiatief te nemen.

“Om gelukkig te zijn, moet je iets doen waar je gelukkig van wordt.” - Johan Cruijff

Iedere leraar is anders. Je acteert en wordt omringd door een groep kinderen die op dat moment aan jou is toegewezen. Een groep die op dat moment iets nodig heeft. Dit boek is, naast dat het inzichten oplevert ter ondersteuning, voor iedere leraar die zichzelf als leraar -en mens- wil (her)ontdekken. Een doe-boek waarin je dus wordt aangezet tot herkaderen van waarom en wat je doet. Het herijken van je innerlijk kompas, jouw drijfveren rondom hoe te handelen. Wat het oplevert is het zichtbaar maken van je eigen potentieel. En handelend vanuit de wetenschap van wat jij goed kunt, zul je altijd kiezen voor dat wat goed voelt.

“Wees moedig, neem risico’s, niets kan ervaring vervangen.” - Paulo Coelho

Innerlijke houding en vooral de reflectie van deze houding zijn existentiële vaardigheden om je als leraar te verrijken. Dit is dan ook de essentie van het boek. Linthorst daagt je door zijn hoofdstukken heen uit om verder te gaan dan enkel reflectie. Hij daagt je uit om dezelfde dag nog in actie te komen en te gaan ervaren. Om dat wat in de opdrachten naar voren komt uit te proberen. Verandering in gang te zetten. Een verandering die leidt naar bewustwording. Om vervolgens bewustwording om te zetten naar bewustzijn. Jezelf bewust te zijn van de invloed die je als leraar hebt.

Door laagdrempelige voorbeelden en ervaringen maakt Linthorst ogenschijnlijk moeilijke veranderingen klein. Het is aan jou als leraar en mens wat je er mee doet en welke keuzes je maakt. Wil je blijven overtuigen of durf je jezelf te laten inspireren waarna je zelf gaat inspireren?

Veel leesplezier en haal eruit wat er voor jou inzit!

Klik hier om het boek van Michel Linthorst aan te schaffen (bol.com)

Ronald Heidanus is coach-on-the-job, ondersteuningscoördinator VO en schrijver