De schaduwkanten van MaxMania: ‘In een pedagogisch ecosysteem sturen mensen niet op hypes’

13 juni 2016

De Canadese onderzoeker Francoys Gagné geeft aan dat ‘talent’ begint met een gave, de aangeboren mogelijkheden van een kind. Of een talent zich daadwerkelijk manifesteert – of in geval van Max Verstappen al op jonge leeftijd uitgroeit tot een succesformule – hangt echter van veel andere factoren (eigenschappen of kwaliteiten) af, zoals: motivatie, doorzettingsvermogen, concentratievermogen en doelbewustheid. Adrie Groot – bestuursvoorzitter bij stichting Flore -  waarschuwt.

‘Je moet nieuwe dingen willen leren en jezelf snel kunnen aanpassen aan nieuwe situaties. Aan de hand van mijn eigen achtergrond hoop ik te kunnen laten zien dat het realiseren van doelen betekent dat je hard moet werken. En dat hoe getalenteerd je ook bent, je teamwork en samenwerking nodig hebt om écht succesvol te zijn.’  

Max Verstappen geeft een kort inkijkje in zijn ontwikkeling. Maar wat is zijn talent nu feitelijk?  Als je zijn vader, moeder en zusje - en de mensen direct om hem heen beluistert, komt je tot een volgende opsomming: doorzettingsvermogen, goed omgaan met teleurstellingen, gevoelsmens, welgemanierd, sociaal, genereus, aardig, ambitieus en professioneel.

Aanvullend zijn er nog een aantal uitspraken opgetekend:

‘Ik hoef Max de dingen nooit twee keer te zeggen. Hij is ook niet het type dat denkt: ik weet het zelf wel.’
‘Max luistert en doet het gewoon. Hij is daarin punctueel.’
‘Hij heeft de drang alles meteen perfect te willen doen en is enorm gefocust.’
‘Max weet wat hij wil, heeft zelfvertrouwen.’
‘Hij is een harde werker.'
‘Max geeft om andere mensen. Hij is totaal niet egocentrisch of verwend.’
‘Hij is eerlijk als hij een fout heeft gemaakt, geeft hij dat gewoon toe.’

Wat is talent nu eigenlijk?

De persoonlijkheid van het kind is volgens de Canadese onderzoeker  Francoys Gagné (1991, 'Toward en differentiated model of giftedness and talent' ) zeer belangrijk. Kan een opgroeiend kind zich makkelijk aanpassen? Heeft het zelfvertrouwen? Zijn er psychische problemen die een rol spelen: het talent in de weg staan of juist faciliteren?

Naast een ondersteunende persoonlijkheid is ook een flinke portie geluk van belang. Het geluk op te groeien in een (social, economisch) milieu dat stimuleert. Een muzikaal genie zal zijn talent vanzelfsprekend niet ontdekken als het nooit een instrument in handen krijgt.

In Nederland heeft o.a professor dr. Fred Korthagen baanbrekend werk verricht als onderwijskundige. Samen met anderen ontwikkelde hij een aanpak voor kern-ontwikkeling onder de naam Kwaliteit van Binnenuit. In zijn visie hebben mensen al heel veel talenten en kwaliteiten in huis. Je kunt hen helpen die talenten (vanuit deze voorzienigheid) te (h)erkennen en uit te bouwen. Daar zit ook wat mij betreft een verbinding met werken vanuit de psychologische basisbehoeften (autonomie, relatie en competentie) zoals professor Luc Stevens beschrijft.

In schril ontrast met deze visie op talentontwikkeling staat de wijze waarop ouders en kinderen momenteel inspelen op het succes van Max Verstappen. De MaxMania is losgebarsten en kartbanen kunnen de drukte en aanmeldingen nauwelijks aan. Kinderen willen in zijn voetsporen treden. Ouders kopen een kart, met eindeloos veel lessen, en verwachten dat met veel doorzettingsvermogen het podium van de Formule 1 voor hun kind bereikbaar zal zijn. Dat sluit ook goed aan bij de maakbaarheidsgedachte van de minister en staatssecretaris van Onderwijs. Zij benaderen ontwikkeling van kinderen, maar ook het lesgeven, te zeer instrumenteel.

Een minister van Onderwijs die in een uitzending van DWDD (De Wereld Draait Door) een toekomst schetst waarin de leerkracht wordt vervangen door een robot, miskent de pedagogische elementen in het onderwijs, dan wel de complexiteit, kwetsbaarheid en onvoorspelbaarheid van het leven. Sensitiviteit, intuïtie en virtuositeit - waar hoogleraar en onderwijspedagoog Gert Biesta vaak aan refereert - raken in die werkelijkheid geheel uit beeld.

Een staatssecretaris van Onderwijs die in de discussie over toekenning/bekostiging van het SIO (Stichting Islamitisch Onderwijs) in Amsterdam stelt, dat er vooraf een kwaliteitstoets moet komen, heeft geen vertrouwen in de professionaliteit en de daarmee gepaard gaande verantwoordelijkheid van docenten en leraren. Alsof de kwaliteit van het onderwijs, nog voordat de school gesticht is, dusdanig kan worden geformuleerd dat er na stichting garanties zijn op kwalitatief onderwijs

Goed onderwijs – waarin elk kind maximaal kansen wordt geboden -  vraagt om voortdurende afstemming tussen de wensen en eigenheid van het kind, de vragen vanuit een samenleving en de professionals er omheen. Dat vraagt om vakmanschap, om meesterschap, om een volwassen, gedragen pedagogische begeleiding. Om het goede te kunnen doen, op het juiste moment, óók in de ogen van de leerling.

In een rijke leeromgeving vinden kinderen hun gaven, herkennen ze hun talenten en krijgen ze de ruimte om te ontwikkelen. In zo’n pedagogisch eco-systeem hebben kinderen, ouders en professionals iedere een plek én een verantwoordelijkheid. In zo’n omgeving leven mensen niet op hypes, maar wordt er zorgvuldig (en elke keer weer opnieuw) gekeken en ontwikkelt.  Daar vaart elk mens, en elk talent (en onze samenleving) wel bij.

Adrie Groot is voorzitter van het College van bestuur bij stichting Flore.