Datahonger: 'HELP!! Onze samenleving verzuipt'

26 mei 2015

De PO-Raad heeft zich geconformeerd aan het Het CodePact Manifest, een initiatief van StartupDelta dat onder de bezielende leiding van mevrouw Neelie Kroes vanuit Amsterdam het onderwijs meer economisch gericht zal helpen inrichten. ‘En waar ik bang van word, blijkt dan inmiddels al in gang gezet,’ schrijft Adrie Groot, directeur-bestuurder van stichting Flore. Zijn blog, over het gevaar van het onderwijs beschouwen als instrumenteel proces: Datahonger, HELP! Onze samenleving verzuipt.’

‘Toen mijn algemeen directeur opnieuw een financiële maandrapportage eiste, en meteen na de meivakantie, heb ik me voor het eerst in tien jaar ziek gemeld. Ik weiger het gewoon pertinent.’

Met veel strijdlust bracht één van de deelnemende directeuren (van een basisschool uit het Zuiden van het land) aan de inspirerende sessie van Scholen aan Zet haar statement in. Het onderwerp zat haar duidelijk hoog. Van meer kanten kwamen er voorbeelden van basisschooldirecteuren die gebukt gaan onder de controle- en datacultuur van hun besturen.

En hierin is het onderwijs – zo is mijn overtuiging - niet uniek. Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat 25% van onze apothekers wil stoppen. De medicijnleveranciers zijn het beu om steeds maar weer aan hun klanten nieuwe regels te moeten uitleggen waar ze zelf niet achter staan. In het Noord-Hollands Dagblad stond onlangs een noodkreet van de agrarische sector waar het regelniveau ondertussen op ‘verzuipniveau’ zou zijn beland.

Met de actie #geentoetsdeschooluit die door Stichting Flore in gang is gezet wordt nu duidelijk welke absurditeiten zich hebben voorgedaan bij de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs. Met name uit de reacties vanuit het voortgezet onderwijs is duidelijk geworden dat daar uitsluitend gekeken wordt naar scores. Kinderen zijn als zodanig niet in beeld. De datahonger is niet te stelpen.

Natuurlijk is het schooladvies uitgangspunt van inschrijving. Maar ongeduldig wordt vervolgens door het Voortgezet Onderwijs uitgezien naar de 'harde' uitslag van de Centrale Eindtoets, als het bewijs of het allemaal wel klopt.

Met een van de basisscholen van stichting Flore kwamen we er langs die lijn niet uit, in dit geval met het groene vmbo en mbo-opleidingen in Noord-Holland aanbiedt. Ik heb daarop contact opgenomen. Binnen no-time had ik een keurig bericht in mijn mailbox met de bijlage ‘Kwaliteit staat buiten kijf, de determinatie beter in beeld.’  Het biedt een referentiekader VMBO zoals dat als leidraad door de AOC-raad wordt aangeboden aan de groene-scholen.

De determinatiecriteria zijn onderverdeeld in:

• de ' harde' instroomcriteria (lees IQ)


• de pedagogische en didactische kenmerken


• de vaardigheden.

De VO-school hanteert de genoemde leidraad, maar zoomt met name in op het IQ van de leerling. Fijn dat de basisschool een VMBO-advies geeft, maar wij delen in voor wat betreft de leerwegen. Ondanks zwaarwegende argumenten van de basisschool, refererend aan de determinatiecriteria die ook in de leidraad staan, heeft de VO-school daar geen boodschap aan.

Bovenstaand voorbeeld toont opnieuw aan dat er veel (te veel?) waarde gehecht wordt aan data en data als uitgangspunt van handelen wordt genomen. Is het gemakzucht, is het onwetendheid? Het is in elk geval beschamend dat op deze wijze kennis, ervaring en professionaliteit ogenschijnlijk achteloos aan de kant wordt geschoven. De frustratie neemt in het basisonderwijs toe, het leidt tot moedeloosheid.

Als nieuwe fractievoorzitter van Groen Links introduceerde Jesse Klaver - zie het artikel in Trouw van zaterdag - de term 'economisme'. De Van Dale geeft de volgende definitie: Economisme is de herleiding van alle maatschappelijke problemen tot economische kwesties.

Het gevaar van deze ontwikkeling, van het onderwijs beschouwen als instrumenteel proces waarbij alles vooraf planbaar, voorspelbaar en meetbaar is, is dat onze samenleving ver-robotiseert. Een goed voorbeeld is het initiatief van het bedrijfsleven - vastgelegd in Het CodePact Manifest, om elk kind de kans te geven te leren programmeren. De PO-Raad heeft zich geconformeerd aan dit initiatief van StartupDelta dat onder de bezielende leiding van mevrouw Neelie Kroes vanuit Amsterdam het onderwijs meer economisch gericht zal helpen inrichten. En waar ik dan bang van wordt, blijkt inmiddels al in gang gezet. Er worden ‘voorbeeld-leerlijnen digitale geletterdheid gemaakt voor scholen.’

Opnieuw wordt een belangrijke ontwikkeling in het leef- en leerklimaat van kinderen puur didactisch weggezet. Wanneer ontstaat het besef dat als we werkelijk een toekomst willen met zelfstandige, creatieve, goed gemotiveerde, coöperatieve mensen, we weg moeten blijven van dat instrumenteel denken en gefragmenteerd aanbieden van thema's.

Het is noodzakelijk dat leerkrachten in staat worden gesteld - tijd-ruimte-middelen hebben - om een rijk leef- en leerklimaat voor kinderen te realiseren.  Het zou fijn zijn als het bedrijfsleven en de PO-Raad zich daarop focussen en afzien van de, waarschijnlijk goed bedoelde, tot in detail uitgewerkte voorschriften en protocollen voor kinderen en leerkrachten.

Bij toeval keek ik vanochtend de film Brammetje Baas bij de VPRO. Brammetje maakt, als 6-jarig jongetje, duidelijk dat onderwijs niet gaat om methoden, data, en toetsen. Het gaat om een wezenlijke relatie met kinderen opbouwen en je verdiepen in wat kinderen beweegt. Dat is de uitdaging voor elke leerkracht in het onderwijs.

Adrie Groot is voorzitter van het College van Bestuur van de stichting Flore in Heerhugowaard, dat 30 basisscholen onder haar hoede heeft.