'Beschouw het kind als een raket, de school als lanceerinstallatie die ontsteking probeert te vinden'

8 maart 2013

Staatssecretaris Dekker gelooft dat ouders die een school kiezen voor hun kind aan twee vragen genoeg hebben. Wat is uw gemiddelde Cito-score? Is uw school excellent? Als kwartiermaker van de eerste Steve Jobsschool vertegenwoordigt Gertjan Kleinpaste een ander geluid. Hij citeert Maurice de Hond, de voorganger van O4NT (Onderwijs voor een Nieuwe Tijd) bij een recente bijeenkomst. 'De traditionele school ziet het kind als een vrachtauto en de school als een graansilo. De nieuwe school beschouwt het kind als een raket, de school als een lanceerinstallatie.' Zijn blog.

Op 6 maart kwamen we weer samen. De gelovigen van het onderwijs voor de nieuwe tijd (O4NT). Stiekem. Een beetje achteraf. Dankzij de gastvrijheid van Seats2Meet Utrecht, waar de vrijheid van het woord en het creatieve pionieren sowieso hoog in het vaandel  staan. De beweging beweegt zich voort buiten het directe blikveld van het traditionele basisonderwijs, omdat men daar denkt dat wij ketters zijn. Liefst zou men de onderwijsinspectie opdracht geven ons als inquisiteurs te vervolgen. 

De grote voorganger, Maurice de Hond sprak een citaat uit: “De traditionele school beschouwt het kind als een vrachtauto en de school als een graansilo waar de vrachtauto wordt gevuld. De nieuwe school beschouwt het kind als een raket, de school als een lanceerinstallatie en probeert de ontsteking te vinden”.

Wij wogen de woorden. We proefden ze op het puntje van onze tong. De essentie van ons geloof komt er prachtig tot leven. Decennia zien wij kinderen als leeghoofden die gevuld moeten worden. Met feitjes en meninkjes over van alles en nog wat. Wij hebben Cito de opdracht gegeven te meten of al die kinderen dat dan ook nog braaf kunnen reproduceren.

Staatssecretaris Sander Dekker, één van de beschermheiligen van het geïnstitutionaliseerde geloof van “Meten is weten”  wil de Cito-score van alle kerkjes aangesloten bij dit geloof openbaar publiceren. Dat is eigenlijk bijna hetzelfde als een pastoor die portretfoto’s in de kerk hangt van mensen die hun geloof zijn kwijtgeraakt. Wie matig presteert, wordt aan de schandpaal gezet.

Staatssecretaris Dekker gelooft dat ouders die een school kiezen voor hun kind aan twee vragen genoeg hebben:

1. Wat is uw gemiddelde Cito-score?


2. Is uw school excellent?

De criteria die hij daaraan heeft gekoppeld zijn “old school”. Die gaan over het toetsen van cognitie. Die gaan over het reproduceren van het graan dat uit de silo in de vrachtwagen belandde.

Het kind centraal
In onze 'schuilkerk' stellen wij het kind centraal. Wij willen het talent van ieder individueel kind ontplooien. Wij willen het kind leren op onderzoek uit te gaan. Dingen te ontdekken en kennis te vergaren die overal rondom dat kind voor het oprapen ligt.

Wij willen leraren die zich weer echt verbinden met dat kind. Leraren die open staan voor de signalen die het kind uitzendt en die het kind begeleiden in het leren. Dat vraagt om heel andere vaardigheden dan die van de leerkracht die volgzaam voor de klas doet wat Malmberg, Thieme-Meulenhoff of Zwijssen aanreiken. In Vrij Nederland (nummer 10, 9 maart 2013) betoogt Jelmer Evers 'Alle macht aan de leraar'. Ambtenaren en schoolbesturen hebben in het onderwijs het heft in handen en dat leidt in zijn ogen tot schraal en eenzijdig onderwijs. Ook Jelmer is een ketter.

Hoe doorbreek je nou de macht van ambtenaren en schoolbesturen, wier opdracht het is om te behouden wat er is? Die met oogkleppen op werken volgens 'de wet van behoud van ellende'. Ik denk dat dit het best kan door ouders zelf onderwijs te laten inkopen. Niet alleen een persoonsgebonden budget voor specifieke leerbehoeften en ondersteuningsvragen. Nee, een budget per jaar/per kind waarvoor de ouder onderwijs inkoopt.

Nu even geen “Ja, maar…”. Even niet de reflex: “het leidt tot fraude”. We hebben immers gezien dat ook in de huidige systematiek bestuurders af-en-toe geneigd zijn het geld niet helemaal uit te geven aan de zaken waarvoor dat geld bedoeld was.

Als je ouders de portemonnee geeft waaruit het onderwijs wordt betaald, creëer je een zuivere relatie van afnemer en leverancier. Dan is er sprake van een klant die het beste product voor de beste prijs wil inkopen. Dan zullen scholen zich echt moeten profileren en moeten laten zien wat zij het kind te bieden hebben. Dan ontstaat ruimte voor een nieuw aanbod. Dan komen wij uit onze schuilkerk gekropen. Anders dan Jelmer Evers zeg ik: “Geef de ouders de macht”. In het verlengde daarvan is het overigens mijn overtuiging dat hierdoor leraren weer veel meer worden aangesproken op hun passie en deskundigheid.

Geef ouders meer invloed, dan vertellen wij ouders op straten en pleinen in alle openbaarheid welke vaardigheden hun kind nodig heeft als het zo tussen 2025 en 2030 de arbeidsmarkt betreedt. Dan staan wij op de zeepkist om ons enthousiasme over onderwijs op maat, 21st century skills, inspelen op de individuele behoeften van het kind en leerkrachten die daarop inspelen, uit te dragen. Dan leggen wij ouders uit dat wij een plek willen realiseren waar hun kinderen iedere werkdag van 07.30 tot 18.30 uur welkom zijn en waar de afspraken zo gemaakt worden dat zij naadloos aansluiten bij het ritme van het gezin.

Als ouders in Nederland zouden kunnen stemmen met de portemonnee, dan zou er meer ruimte voor onderwijsinnovatie ontstaan. Helaas heeft Jelmer Evers gelijk en ligt de macht bij ambtenaren en schoolbesturen, die het tot hun taak rekenen de ketters van zich af te slaan. Zij zijn onderhevig aan de wet van Jan Romein (“De Dialectiek van de vooruitgang”, 1937) die het mechanisme van de remmende voorsprong beschrijft.

Om de heersende macht te doorbreken, moeten er politici opstaan die een toekomstdroom hebben. Die een visie durven uitrollen waarin het toekomstperspectief van anders georganiseerd werken, een leven lang leren en ontwikkelen en exploiteren van het eigen talent centraal staan. Dan zijn er Tweede Kamerleden nodig die minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker uit hun comfort zone halen en hen oproepen tot een breed maatschappelijk debat over de inrichting van het Nederlandse onderwijs. Karin Straus (Woordvoerder onderwijs in de Tweede Kamer van de VVD) bepleit dit. Ik hoop dat Michel Rog, Jesse Klaver en de andere woordvoerders haar daarin steunen.

Gertjan Kleinpaste,
Kwartiermaker Steve JobsSchool Breda,
lid landelijk bestuur van GroenLinks