Bas onderzoekt: 'Kenmerk van leraar die succesvol is in omgang met probleemleerling'

28 december 2014

Bas Huijbers had vorig jaar met zijn collega's van het IJburg College een studiedag over Passend Onderwijs. Het ging er - natuurlijk - over dat álle leerlingen (ook die met gedragsproblemen) in regulier onderwijs bediend moeten kunnen worden. Bas ging bij zichzelf te rade, immers: 'Sommige leraren hebben gedragsproblemen en andere leraren eigenlijk nooit. Wat doen zij anders en waar heeft dat mee te maken? Een eigen onderzoek. Ofwel: 'Passend onderwijs gaat over de leraar, niet over de leerling'.

Vanaf augustus 2014 zijn we als school verantwoordelijk om voor elk kind een goede onderwijsplek aan te bieden. Passend onderwijs beoogt dat zo veel mogelijk leerlingen regulier onderwijs kunnen volgen. Tja, om eerlijk te zijn, lijkt mij dat een hele goede ontwikkeling. Volgens Kees van der Wolf  (zie artikel) heeft grof gezegd vijf procent van de leerlingen gedragsproblemen. Een gedeelte daarvan hoort niet thuis in het reguliere onderwijs. Toch bekruipt mij het gevoel dat een gedeelte van de leerlingen die nu op het speciaal onderwijs zitten eigenlijk op het reguliere onderwijs horen.

In Nederland hebben we pakweg 30.000 pedagogen en dat is verhoudingsgewijs erg veel. Een pedagoog denkt meestal in problemen. In ieder geval classificeren pedagogen en zorgen zij ervoor dat ik als docent al heel wat van de labels uit mijn hoofd ken, zoals ADHD, ADD, asperger, dyslexie, dyscalculie en PDD-NOS.

Ik ben docent op de havo en het vwo en ik heb wellicht makkelijk praten, maar toch. Ik heb ook lastige leerlingen in mijn klassen zitten. Als lastige leerlingen een label hebben ga je ze er ook naar behandelen.  En volgens mij gaat er dan iets mis.

Volgens Kees van de Wolf is veel van deze theoretische kennis overbodig. Hij vergelijkt het met autorijden. Wanneer je een auto bestuurt, heb je veel kennis over hoe de motor functioneert helemaal niet nodig en is deze kennis zelfs niet wenselijk. Dit gaat ook op voor theoretische kennis over gedragsproblemen. In theorie is er geen verschil tussen theorie en praktijk (Yogi Berra). In theory there is no difference between theory and practice. In practice there is.

Nu terug naar de klas. De meeste gedragsproblemen komen door verveling. De les is saai. Een leerling lukt het niet om de les te volgen. De les gaat te snel, maar vaker gaat de les te langzaam. Daarnaast zijn gedragsproblemen ook vaak functioneel. Een leerling heeft geen zin in de les en laat zich lekker uit de klas sturen om niet met de les bezig te hoeven zijn. Je kunt als leerling ook niet de hele dag hard werken! Een andere oorzaak van gedragsproblemen is een misfit tussen de leerling en de leraar.

Sommige leraren hebben gedragsproblemen en andere leraren eigenlijk nooit. Eigenlijk weten we dat wel. Jere Brophy is dit gaan onderzoeken. Hij is gaan vragen aan hele goede leraren, wat zij doen in lastige situaties. De resultaten daarvan vergeleek hij met wetenschappelijke theorieën. Zijn belangrijkste resultaat was dat het verschil tussen normale en heel goede leraren in relatie tot gedragsproblemen is, dat goede leraren proactief zijn.

Nog even een paar kenmerken van leraren die succesvol zijn in de omgang met probleemleerlingen:

- Luisteren echt naar hun leerlingen
- Tonen respect voor hen en hun achtergrond
- Proberen het standpunt van het kind te begrijpen
- Zijn empathisch
- Gaan geen machtsstrijd aan

Daarnaast is het geven van onderwijs complex en doe je dat op basis van intuïtie. De kennis zit in het handelen van de docent. Vergelijk het als het ware met fietsen. Lesgeven is weten wat je moet doen onder niet herhalende omstandigheden. Daarom heb je in het onderwijs geen standaardmethode en al helemaal niet in de omgang met leerlingen met gedragsproblemen.

Lees verder

Bas Huijbers is leraar op het IJburg College in Amsterdam.